Kaderbrief 2020

Geachte leden van de raad,

leder jaar blikt het gemeentebestuur vooruit met een voorjaarsnota, die zich later in het jaar vertaalt in onze
begroting. Omdat er door de coronacrisis zoveel onzeker werd en we onlangs in Breda diverse pakketten
coronamaatregelen gelanceerd hebben, is ervoor gekozen dit jaar geen voorjaarsnota te maken maar een kaderbrief.
Met de kennis van vandaag geven we op hoofdlijnen richting aan keuzes voor 2021. We kennen een solide basis en
hebben op veel thema’s doelstellingen geformuleerd over meerdere jaren. Er is op veel terreinen nog geen directe
noodzaak om dit fors bij te stellen, maar we houden sterk rekening met een veranderend speelveld. We houden
daarbij voor de lange termijn vast aan het 'Verhaal van Breda’, waarin we hebben vastgesteld dat we een grenzeloze,
groene en gastvrije stad zijn. Dat willen we - naast meer werk, meer woningen en passende zorg - uitbouwen en
uitdragen. Dit blijft een helder perspectief waar we ons in Breda helemaal in herkennen en waar we samen voor
gaan. Onder de noemer 'Breda brengt het samen’ werken we samen met onze partners in de stad gestaag aan onze
lange termijn ambities. Deze kaderbrief geeft op hoofdlijnen inzicht in de opzet voor de kortere en middellange
termijn, met bijzondere aandacht voor wat ons te doen staat in 2021!

Deze kaderbrief gaat in op drie onderdelen. Het eerste deel gaat over onze gewijzigde werkelijkheid ten gevolge van
corona en hoe zich dat vertaalt in onze werkelijkheid van elke dag. In het tweede deel komt dat wat we in 2021 op
ons af zien komen aan bod en het derde deel blikt verder vooruit. Dit alles in de wetenschap dat we flexibel moeten
zijn en blijven. Zoals we in deze tijd graag onze inwoners de ruimte geven om met hun innovativiteit en creativiteit de
uitdagingen van de tijd aan te gaan en in te spelen op de veranderende werkelijkheid, wordt diezelfde basishouding
ook van ons gevraagd.

Nog steeds is niet goed te voorspellen hoe alles zich het komende jaar, of de komende jaren, gaat ontwikkelen. We
verwachten dat we nog een poos geconfronteerd worden met verschillende coronabestrijdingsmaatregelen. Deze
kunnen in aard en omvang verschillen, maar dat de samenleving verzocht wordt om afstand van elkaar te houden en
elkaar de ruimte te geven, blijft hier ongetwijfeld deel van uitmaken. Dat geeft effecten. Zeker op een lokale
samenleving en dus ook op het handelen van de gemeente. We zullen ons hierop moeten voorbereiden en adaptief
moeten zijn. We verwachten zeker in 2021 zichtbare effecten op thema’s zoals cultuur, eenzaamheid, toerisme,
evenementen, sport, (na-)zorg en sociale zekerheid, waaronder armoede. Grotendeels zullen wij op deze thema’s
worden gecompenseerd door het Rijk. Dat neemt niet weg dat in aanloop naar 2021 gekeken moet worden hoe
binnen de regulier beschikbare budgetten een ‘harmonicasamenleving’ een plek kan krijgen.

We zijn de afgelopen maanden getuige geweest van bijzondere en creatieve manieren waarop Bredanaars met
elkaar in contact bleven en elkaar hielpen. Van spandoeken aan muren tegenover ziekenhuizen en
verzorgingshuizen om ons zorgpersoneel en onze ouderen een hart onder de riem te steken tot allerlei manieren
waarop mensen elkaar te hulp schoten. We hebben gezien hoe belangrijk samenzijn en samenkomen voor
Bredanaars is. Die ontmoeting kreeg door de gedwongen afzondering nieuwe lading. Maar het belang van ontmoeten
werd meer dan ooit voelbaar. Ontmoeten maakt inwoners gelukkig en houdt ons (mentaal) fit. Dat is nodig, zeker nu.
Ontmoeten met een nieuwe kijk op ruimte. We gaan van grootschalige ontmoetingen binnen, naar nieuwe,
kleinschalige mogelijkheden buiten. Voor alle leeftijden, in verschillende samenstellingen en fysiek toegankelijk. Voor
dit nieuwe benutten van de ruimte gaan we maximaal gebruik maken van de creativiteit van onze inwoners. We
faciliteren dan ook graag de mooie en verrassende initiatieven die hierdoor ontstaan. Nog nooit zijn we als
samenleving zo snel en zo massaal in de technologische vooruitgang gegaan. Digitalisering heeft door corona een
enorme vlucht genomen, wat doorwerkt op allerlei vlakken. We werken in groten getale thuis, er zijn Online events
zoals ‘thuisgaan’ of de stadsquiz 'baas van Breda’ en we bestellen meer dan ooit ons eten en andere goederen en
diensten voorthuis via internet. Ook in de zorg en het onderwijs veranderde de wereld razendsnel. Leerlingen en
studenten van alle leeftijden bleven thuis en volgden digitaal les. Iets wat nog niet eerder zo bestond. In de zorg, waar
dagbesteding en begeleiding thuis door de maatregelen niet meer mogelijk was, worden cliënten via beeldbellen
intensief gevolgd en begeleid. Ook zijn digitale netwerken ontstaan die nieuwe zorgvormen voor de toekomst hebben
opgeleverd. Dit is goed nieuws; op deze manier is werken en leren doorgegaan, bleven kwetsbare bewoners goed in
beeld en konden we ondertussen lokale producten blijven kopen. Nu zijn er meer mogelijkheden om elkaar weer
fysiek te ontmoeten, rekening houdend met kleine groepen en onderlinge afstand. De combinatie met technologische
en digitale mogelijkheden blijft van groot belang voor iedereen. Dit alles maakt de fysieke ontmoeting natuurlijk niet
overbodig. In tegenstelling. Veel mensen hebben meer dan ooit behoefte aan de fysieke ontmoeting. Erg belangrijk
om dit dus ook te blijven beseffen en organiseren.

Onze ambities om de dingen die wij (moeten) doen en om blijvend te investeren in de stad, blijven bestaan. Wel
zullen wij ambities in overeenstemming moeten brengen met de beschikbare middelen. We zien binnen veel
gemeenten de onmogelijkheid ontstaan om een sluitende begroting te presenteren. Doordecentralisaties inclusief
bezuinigingen, kortingen op het accres en relatief beperkt lokaal belastingdomein, maken bijsturen zeer complex en
soms zelfs onmogelijk. Ook in Breda is het niet ondenkbaar dat het lastig gaat zijn een structureel sluitende begroting
te presenteren. Per programma geven we inzicht in de belangrijkste aandachtspunten voor 2021. Vanzelfsprekend
verwachten we verschillende nuanceringen en mutaties in de begroting van 2021 op te gaan nemen. Dit afgezet
tegen de realisatie en ontwikkelingen van de periode voor 2021. En wellicht wel meer dan dat. De economische
situatie verslechtert namelijk snel; de economie krimpt. Tegelijkertijd lopen het rijksfinancieringstekort en de
staatsschuld snel op. Hoe dit gaat uitpakken is absoluut nog niet te zeggen. Uw raad gaat waarschijnlijk binnen
afzienbare tijd de jaarrekening 2019 vaststellen, we hebben een meicirculaire van het Rijk mogen ontvangen en we
zien verschillende (financiële) ontwikkelingen. Deze zullen naar aanleiding van deze kaderbrief verwerkt worden in de
begroting 2021, welke in november 2020 door uw raad vastgesteld wordt. Ook verwachten we u nog deze maand een
financiële raadsbrief toe te sturen, met daarin onder andere financiële informatie over de meicirculaire en de
toegezegde compensatie door het Rijk. Na het zomerreces volgt de reguliere berap met de precieze voortgang over
het begrotingsjaar 2020.

Programma 1 Vitaal en Sociaal
Breda, stad met meer werk, passende zorg voor elkaar en verbroedering in de samenleving. Wanneer zorg nodig is,
staat de menselijke maat voorop. De kwaliteit van zorg aan Bredanaars is goed. Daar gaan we ook de komende jaren
voor. Met de juiste hulp en passende ondersteuning aan hen die dat nodig hebben. Dat doen we samen met partners
in de stad. Waar dat kan vrijwillig, bijvoorbeeld via het netwerk Zorg voor elkaar Breda en het CJG (Centrum voor
Jeugd en Gezin). En waar dat moet met professionele hulpverlening.
Om goede zorg de komende jaren ook betaalbaar te houden, blijven keuzes nodig. De lokale plannen en
maatregelen die zijn afgesproken om de uitgaven in de pas te houden met de inkomsten, worden verder uitgevoerd.
Daarnaast blijven we op het terrein van het sociaal domein scherp in het gesprek met het Rijk. We verwachten een
financiële bijstelling op het Wmo-budget op basis van de monitor van de financiële gevolgen van de invoering van het
abonnementstarief in de Wmo voor alle gemeenten. Daarnaast verwachten we, eveneens vorig jaar beloofd vanuit
het Rijk, helderheid over de structurele bijstelling van het budget voor Jeugd. Mocht onze verwachting ten aanzien
van deze financiële bijstellingen niet uitkomen, dan werken we dit verder uit. In ieder geval blijven we de
ontwikkelingen in het sociaal domein permanent monitoren en bijsturen. Dit wordt zichtbaar in de begroting 2021.
Vitaliteit en gezondheid van Bredanaars krijgt veel aandacht in het lokale preventieakkoord dat gericht is op bewegen
en goede voeding. Voor jong en oud geldt dat als mensen goed in hun vel zitten, zowel fysiek als mentaal, de vraag
naar dure zorg gekeerd en mogelijk voorkomen kan worden. Aandacht voor preventie en positieve gezondheid is -
naast de financiële opgave - een belangrijk aandachtspunt in het sociaal domein. Ook worden de positieve ervaringen
die zijn opgedaan op het gebied van samenwerking tussen kinderopvang, onderwijs en jeugdhulp, juist voor de
kwetsbare kinderen, vertaald in het jeugdbeleid.
Ook zal 2021 in het teken staan van de afronding van de integratie van ATEA en het begeleiden van mensen vanuit
een uitkering naar werk. Waarbij we oog houden voor de meest kwetsbare groepen en voor mensen met een grotere
afstand tot de arbeidsmarkt.
Breda telt volgens de demografische ontwikkeling in 2040 nagenoeg 25% bewoners van 65 jaar of ouder. Dit vraagt
ons om nu al na te denken over een gerichte en brede visie op de gevolgen en kansen voor een verhoudingsgewijs
‘oudere' samenleving in de toekomst. Innovatie en preventie op vele beleidsvelden, maar vooral ook in het sociaal
domein, zijn daarbij essentieel. Hierdoor moeten ‘vergrijzingsproblemen’ worden voorkomen, zoals een tekort aan
mantelzorgers en zorgprofessionals. De spontane, vaak buurtgerichte, acties die ontstaan zijn in coronatijd - gericht
op met name kwetsbare ouderen - hebben ons laten zien dat ook het verbinden tussen jong en oud veel kansen
biedt.

Programma 2 Ondernemend Breda
Breda, vitale creatieve stad met een bruisende en gezonde economie. Hier kunnen ondernemers groeien en talenten
bloeien. Ondernemers, onderwijsinstellingen en overheden zijn het hart van een levendig en effectief ecosysteem.
Hier werken we samen aan een sterke economie en innovatieve oplossingen voor maatschappelijke opgaven. Dit
maakt Breda ondernemend, groen en verrassend. Het versterkt de economie in de breedte en we dragen bij aan
werk, inkomen en brede welvaart van onze inwoners. Breda heeft de ligging, schaal en kwaliteit om internationaal te
schakelen. We blijven investeren in de versterking van onze regionale en internationale positie. Cultuur zorgt voor
inspiratie en identiteit. Daar investeren we in. Cultuur draagt ook bij aan het aantrekkelijke woon- en vestigingsklimaat
van onze stad. We zullen meer dan ooit actief moeten werken aan een gezonde lokale economie en een cultureel
veld waarin zowel de makers als de presenterende instellingen weer hun piek kunnen vinden. Vanwege de zichtbare
en langdurige schade die is opgelopen, is ondersteuning daarbij belangrijk. Zoals beschreven, zijn dit ook de thema’s
waarvan wij verwachten dat de effecten van corona zichtbaar ervaren worden.
We zien een toenemende groei aan werk in de gezondheidszorg. Met Amphia als grootste werkgever en als
topklinisch (opleidings)ziekenhuis met forse ambitie, zien we mogelijkheden om een medisch cluster te versterken. Er
zijn al grote (wereld)spelers uit de pharma in Breda gevestigd en we hebben onderwijsmogelijkheden die daar op
aansluiten. Bovendien wordt de roep landelijk steeds groter om meer medicijnen in eigen land te produceren. Voor
deze vitale producten willen we immers niet meer afhankelijk zijn van de grootmachten en wereldspelers. Het terug
naar Nederland halen (reshoring) kan Breda en de regio kansen bieden om meer nieuw werk naar ons toe te halen.
We zijn daar nu al mee aan het werk en vervolgen dat in 2021.
Samen met het onderwijs moeten we schakelen op de kansen, maar ook op de risico's voor studenten die met een
diploma op de arbeidsmarkt komen. Zo is er veel potentie met opleidingen in Breda om - bijvoorbeeld op het gebied
van logistiek (de Logistics Community Brabant), gaming, robotisering en de creatieve industrie - juist nu kansen te
pakken en te versnellen. Aan de ander kant moeten we onze ogen niet sluiten voor de mismatch die lijkt te ontstaan
tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Bijvoorbeeld voor de studenten op het gebied van hospitality,
evenementen of leisure, voor wie het nu lastig is om een stageplaats en uiteindelijk werk te vinden. Ook voor
trajecten op het gebied van taal/laaggeletterdheid en werkend leren is er niet altijd een passend digitaal alternatief
geweest en zijn vertragingen opgelopen. De gebouwen voor het voortgezet onderwijs verdienen in de komende
periode aandacht op het gebied van techniekonderwijs, gepersonaliseerd (digitaal) leren en duurzaamheid.
Met het oog op de nieuwe inburgeringstaken wordt taalonderwijs, maatschappelijke begeleiding en het begeleiden
naar werk samen opgepakt, evenals de structurele problemen rondom leerlingenvervoer.

Programma 3 Duurzaam Wonen
Breda is een fantastische stad om te wonen. De kwaliteit van leven, werken en leren is hoog. Prettig wonen in een
goede woning, in een fijne woonomgeving. We willen in deze bestuursperiode 6.000 woningen erbij. De helft daarvan
is sociaal en middelduur. De nieuwe Omgevingswet en de kennis in de stad, dragen hieraan bij. Kwaliteit van de
stedelijke ontwikkeling staat voorop. In het bijzonder bij onze ambitie om de eerste Europese stad in een groen park
te zijn. In de dorpen en wijken staat de kwaliteit van de leefomgeving centraal. We werken samen met inwoners en
organisaties aan een fijne leefomgeving. De verschillende gebiedsontwikkelingen koppelen we, zoals eerder
beschreven, aan echte stedelijke ontwikkelingen, waarbij fysieke invulling een bijdrage levert aan de sociale
ontwikkeling van de stad. In het bijzonder hebben we het dan over het deel ‘boven het spoor’. Daarnaast blijven we
druk zetten op het realiseren en ontwikkelen van voldoende woningbouw. Voor nu, maar zeker ook voor de toekomst.
We zien dat corona onze mobiliteit beïnvloedt. We gaan door het thuiswerken minder op pad voor ons werk en we
pakken vaker de fiets in plaats van de auto. Het openbaar vervoer wordt minder benut. De kans is groot dat het
thuiswerken voor veel sectoren en werknemers - en waarschijnlijk ook delen van het onderwijs - een realiteit blijft. Zij
het niet zo massaal als nu.
Onze fiets-infrastructuur is al goed; er liggen veel fietspaden, deze zijn op orde en er is voorzien in een duidelijke
routering voor fietsers. Omdat naar verwachting nog meer mensen gaan kiezen om op een e-bike naar het werk te
gaan, willen we snelfietsroutes naar Hazeldonk en Moerdijk onderzoeken. Op die manier kunnen we die trend nog
verder faciliteren en stimuleren. Dit biedt een gezond alternatief voor de auto én het geeft minder verkeersdrukte voor
auto’s in en rond de stad.

Programma 4 Basis op orde
Breda, leefbaar, schoon, heel en veilig. Met oog voor alle dorpen en wijken en samen met initiatiefnemende
bewoners. We werken aan een oplossing voor het structurele tekort binnen de afvalketen. Daarnaast gaan we verder
met specifieke aandacht voor de kwetsbare wijken, waar sociale en economische ontwikkelingen zich minder positief
ontwikkelen. We ondernemen actie waar dat nodig is. Toezicht en handhaving zijn zichtbaar aanwezig in de wijken en
dorpen. We werken op veel thema’s intensief samen met de sociale partners, politie en justitie, onder andere bij de
aanpak van criminaliteit en ondermijning. Onze openbare ruimte is goed op orde, voor jong en oud. Binnen dit
programma zullen we zorgvuldig moeten kijken naar de effecten van droogte, de extremen in het weer, te veel water
en hitte. We zien dat verschillende kwetsbare wijken extra aandacht vragen op verschillende vlakken. We komen hier
inhoudelijk bij de begroting op terug.

Programma 5 Organisatie en financiën
Breda is een betrouwbare lokale overheid. Dat uit zich bijvoorbeeld in voorspelbare lokale lasten voor inwoners en
bedrijven. Denk aan de Onroerendezaakbelasting (OZB), afvalstoffenheffing en rioolheffing. Breda participeert en
faciliteert in de stad en regio. Dit vraagt om snel schakelen, kansen pakken en blijven ontwikkelen. De betrokkenheid
en invloed van inwoners, bedrijven en organisaties zorgt voor dynamiek in de stad. Die energie is onze basis voor
een wendbare organisatie. Hierin zit tegelijkertijd een uitdaging voor de begroting van 2021. Het geprognotiseerde
budget blijft ons vertrekpunt voor de begroting 2021.
Door de opgenomen taakstelling in de organisatie is de wendbaarheid en flexibiliteit onder druk komen te staan. We
zoeken naar een passende oplossing om het tekort op de organisatie goed te vertalen en tegelijkertijd een moderne,
flexibele, veilige en volwassen organisatie te kunnen zijn.

Wie de gebieden met sociaal-economische uitdagingen in de stad verbindt met de grote gebiedsontwikkelingen
Crossmark en Gasthuisvelden, tekent als vanzelf een grote V over onze stad. We willen deze V-gedachte inzetten om
bestaande activiteiten te verbinden en te vernieuwen. Het rendement van een ruimtelijke ontwikkeling lijkt soms
vooral te landen bij die ontwikkeling zelf en in de directe omgeving. We willen de grotere ruimtelijke ontwikkelingen
laten renderen op een hoger schaalniveau. De bestaande stad, bewoners in bestaande wijken, zouden meer moeten
gaan profiteren van deze vernieuwingen. En we grijpen de ontwikkelingen aan om de bestaande stad mee te laten
vernieuwen. Door slimme verhuisbewegingen streven we naar meer mensen in een passende woning en streven we
naar diversiteit in de wijken. Inzet van vernieuwende onderwijsconcepten moet iedereen een kans bieden, een
perspectief. Investeringen op de sociale agenda en de wijkveiligheid worden nu reeds ingezet via het programma
wijkontwikkeling, maar gaan meer aangrijpen op andere ontwikkelingen zoals ruimtelijke projecten.

Door de landelijke erkenning van Breda-Noord in het interbestuurlijke programma ‘leefbaarheid en veiligheid’, is het
koppelen van deze opgave mogelijk. In Breda-Noord komen meerdere sociaal-economische problemen samen. Een
integrale en meerjarige aanpak samen met het Rijk, biedt hier veel kansen. Van losse impulsen en projecten naar een
strategische aanpak. Maar niet alleen in wijken in Breda-Noord, ook voor sommige delen van de Haagse Beemden is
aandacht nodig. We willen voorkomen dat deze delen verder afglijden, maar willen bewoners juist volop laten
meeprofiteren van de vernieuwing en groei in Breda. Hiermee is er een momentum om in Breda een nieuw
programma Stadsvernieuwing 3.0 te ontwikkelen.

Het is essentieel om wijken niet als eilanden te benadrukken.
Barrières op alle vlakken wegnemen zorgt voor vooruitgang. De V-gedachte verbindt wijken in sociaal opzicht, mede
door inzet van onderwijs, cultuur en sport. Niet alleen het niveau van dergelijke voorzieningen is van belang, maar
juist ook de inzet voor inclusiviteit op alle vlakken.
Decennialang was het spoor een grote barrière midden in de stad. Door het programma Via Breda is de
stationsomgeving nu verbindend van opzet en zijn de wijken Belcrum en Doornbos nu verbonden met het
centrumgebied. De huidige barrière is de noordelijke rondweg. Groei van de stad, groei van het regionale verkeer en
economische groei, heeft er afgelopen jaren voor gezorgd dat de barrièrewerking van de noordelijke rondweg is
toegenomen. Er wordt gewerkt aan een mobiliteitsdeal met de provincie. Juist de aansluiting en doorstroming bij
Prinsenbeek en Teteringen is urgent en vergt extra infrastructurele investeringen. Tegelijk moet de barrièrewerking
tussen Crossmark en enerzijds Breda-Noord en anderzijds de Haagse Beemden, weggenomen worden. Ook dit vergt
dusdanig grote investeringen dat Breda andere overheden nodig zal hebben om oplossingen te realiseren.

Het is een transformatieopgave die een unieke kans biedt om van losse wijken naar samenhangende stadsdelen te
komen. Eentje die verdicht, vergroent en verbindt. Samen met het Rijk, de provincie, ontwikkelende en
maatschappelijke partners zoals woningcorporaties (Alliantiepartners), ontwikkelaars, bewoners, onze Zorg voor
elkaar Breda-partners, cultuursector, sportpartners, scholen, bedrijven en politie, werken we naar een samenhangend
programma dat we in de eerste helft van 2021 naar de gemeenteraad willen brengen.

De coronacrisis leert ons dat we adaptief moeten zijn in ons vermogen te doen wat nodig is voor de stad. We zijn
daar primair altijd al op gericht, maar in deze uitdagende tijd wordt op dat vlak nog meer van ons gevraagd.
Tussentijds bijsturen en nadrukkelijk ook het gesprek met het Rijk blijven voeren over compensatie en ondersteuning,
behoren hier zeker toe. Het betekent in de praktijk dat we zo goed mogelijk vooruitkijken en de meest waarschijnlijke
scenario’s scherp moeten hebben. Maar dat we tegelijkertijd goed moeten blijven monitoren waar we in de huidige tijd
staan om te kunnen bijsturen wanneer dat nodig is.

Hoogachtend,
Burgemeester en wethouders van Breda

* Klik rechts op de tab 'Meer' voor een afschrift van de getekende brief.