Paragraaf Financiering

De treasuryfunctie is ondergebracht bij de afdeling Financiën, Inkoop en Juridische zaken, en voert de financiering, het cashmanagement en het renterisicobeheer uit. Daarmee voorzien zij de organisatie tegen zo laag mogelijke kosten van vreemd vermogen en beschermen zij de gemeente tegen ongewenste financiële risico’s. Ons financieringsbeleid schrijft voor dat we bij een normale rentestructuur maximaal gebruikmaken van financieringen met een korte looptijd. Het rentetarief op kortlopende leningen (geldmarkt) is doorgaans veel lager dan bij langlopende leningen (kapitaalmarkt). Daarbij nemen we uiteraard de wettelijke kaders voor renterisicobeheer in acht (kasgeldlimiet en renterisiconorm).

Het rente omslagpercentage voor 2024 is 1,5%. Vanaf 2026 is dat 2% (in 2023 was het 0,75%). Met het rente omslagpercentage worden alle rentelasten toegerekend aan de investeringen. De forse stijging van het rente omslagpercentage komt door de enorme rentestijging op de geldmarkt in 2022 en 2023.

In 2022 is de wereldeconomie fors geraakt door de oorlog in Oekraïne en de lockdowns in China door corona. De energiemarkten zijn zeer beweeglijk en de stijgende energieprijzen zorgen voor een fors oplopende inflatie. Dat heeft ervoor gezorgd dat centrale banken de rente vanaf 2022 snel en flink hebben verhoogd. In de Verenigde Staten en in Europa loopt de kapitaalmarktrente daardoor fors op. De Europese Centrale Bank (ECB) heeft de rente sinds juli 2022 in meerdere stappen verhoogd van 0% naar 3,75% (augustus 2023).

De inflatie is inmiddels weer aanzienlijk afgenomen en de effecten van de renteverhogingen worden steeds zichtbaarder door een vertraging van de economische groei. Daardoor is de verwachting dat Europa nog hooguit met 1 renteverhoging te maken krijgt. Mogelijk blijft de rente in 2024 gelijk of kan die iets verlaagd worden.

Voor de begroting 2024 zijn we uitgegaan van een gemiddelde rente van 3% voor kortlopende geldleningen en 3% voor nieuwe langlopende geldleningen.

Een belangrijke variabele binnen ons financieringsbeleid is de toekomstige renteontwikkeling op de geld- en kapitaalmarkt. Daarnaast speelt de spreiding in de vervalkalender van de langlopende schuldportefeuille een bepalende rol. We voorkomen dat te veel schulden op hetzelfde tijdstip vervallen. Daarmee verlagen we het renterisico. In 2024 ramen we een financieringsbehoefte van € 58,8 miljoen aan kortlopende financieringsmiddelen. We zullen naar verwachting geen langlopende financieringsmiddelen aantrekken.

De gemeente heeft een portefeuille van € 154,6 miljoen aan verstrekte geldleningen (jaarrekening 2022). Hiervan hebben we € 69,8 miljoen verstrekt aan BreedSaam, € 50,1 miljoen aan de woningcorporaties en € 12,8 miljoen aan Chassé Theater Beheer NV. De kredietrisico's op deze leningen zijn minimaal. Aan direct verleende garanties hebben we ruim € 93,1 miljoen uitstaan per 31 december 2022. Bij nagenoeg alle verstrekte garanties hebben we hypothecaire zekerheid.

We hebben verder een achtervangfunctie bij 2 waarborgfondsen: het Waarborgfonds Sociale Woningbouw en het Waarborgfonds Eigen Woningen. Hierbij staan we indirect garant voor leningen die door het waarborgfonds zijn gegarandeerd. De gemeente wordt pas aangesproken als het waarborgfonds niet meer aan zijn verplichtingen kan voldoen. De zekerheidsstructuur en de financiële positie van deze waarborgfondsen zijn goed. Daardoor lopen we weinig risico. 

De Wet FIDO (Financiering Decentrale Overheden) stelt eisen aan het maximale renterisico dat een gemeente in 1 jaar mag lopen. Deze eisen komen terug in de kasgeldlimiet (voor leningen met een looptijd tot 1 jaar) en de renterisiconorm (voor leningen met een looptijd vanaf 1 jaar). Deze normen bepalen de speelruimte om verantwoord en goedkoop te financieren. Beide normen zijn gerelateerd aan de omvang van de begroting.

De kasgeldlimiet is 8,5% van de totale begroting. Een gemeente mag tot deze limiet met kortlopende geldleningen gefinancierd zijn. Het beleid om bij een normale rentestructuur maximaal kortlopend te financieren, bracht de laatste jaren veel (eenmalig) voordeel. De rente op de geldmarkt was extreem laag, maar is in 2022 en 2023 fors gestegen. Ook voor 2024 streven we naar een maximale benutting van de kasgeldlimiet. Bij de begroting 2024 houden we rekening met een rente van 3% voor kortlopende leningen en een bedrag van € 58,8 miljoen om aan te trekken. Als de kortlopende rente 1% stijgt (boven de geraamde 3%), dan betekent dit een renterisico in de begroting van € 558.000. De rentestijging op de geldmarkt zorgt ervoor dat de gemeente fors meer rente moet betalen. Dat is de belangrijkste reden dat het renteomslagpercentage van 0,75% naar 1,5% gaat in 2024.

De renterisiconorm is 20% van de totale begroting. Van de langlopende schulden mag maximaal dat bedrag aan een renteherziening onderhevig zijn. De renterisiconorm zorgt ervoor dat de gemiddelde looptijd van de schuldportefeuille minimaal 5 jaar is. De renterisiconorm spreidt het vervallen van schulden in de tijd en vermindert het renterisico. 
De renterisiconorm wordt de komende jaren niet overschreden. Dit komt vooral door de opbouw van onze leningenportefeuille. Ruim 48% daarvan (voor gemeentelijke investeringen) is langlopend gefinancierd met leningen van 40 en 50 jaar. Veelal zijn dit fix-leningen waar niet op wordt afgelost. De jaarlijkse aflossingen zijn daardoor beperkt.

In 2024 vervalt € 31,3 miljoen aan langlopende schulden. Wij verwachten dat we in 2024 geen nieuwe langlopende leningen zullen aantrekken.

 Renterisiconorm

Sinds eind 2013 is schatkistbankieren voor decentrale overheden verplicht. Gemeenten hebben een rekening-courant-verhouding met het Rijk en stallen daar hun overtollige middelen. Om het cashmanagement van een gemeente niet te verstoren, heeft het Rijk bepaalde middelen uitgezonderd, zoals het drempelbedrag. Per 1 juli 2021 is de drempelwaarde verhoogd tot 2% van de begroting (tot € 500 miljoen) plus 0,2% van het meerdere. Onze drempelwaarde is in 2024 dus ruim € 10 miljoen bij een begroting van € 845 miljoen. We hebben geen structurele overtollige middelen en gebruiken de rekening-courant-verhouding met het Rijk alleen voor het afstorten van tijdelijke overschotten. Dat gebeurt dagelijks automatisch als het concernsaldo positief is. 

Het treasuryresultaat over 2024 ramen we op € 408.000 negatief. We rekenen niet de volledige rentelast toe aan de taakvelden (de vaste activa). Daardoor resteert er een tekort.