Strategisch investeringsplan

1. Nieuw investeringsinstrument
In 2021 hebben we een start gemaakt met de ontwikkeling van een nieuw instrumentarium voor onze investeringsopgaven, het strategisch investeringsplan (SIP). Dit om vooral de beschikbare investeringsmiddelen ook daadwerkelijk in de stad te kunnen besteden. Het oude instrumentarium miste de noodzakelijke flexibiliteit als sturingsmiddel om adequaat in te kunnen spelen op de grote maatschappelijke, organisatorische en financiële dynamiek. 

2. Doelstelling
Het SIP is dus een flexibel sturingsinstrument voor gemeentebestuur om optimaal te kunnen bijsturen op actuele veranderende maatschappelijke, organisatorische en financiële omstandigheden. Het bevat actuele informatie zodat beheersing, sturing, integrale besluitvorming en verantwoording van en over gemeentelijke investeringsvraagstukken periodiek kan plaatsvinden. Het instrument bevat inhoudelijke en financiële onderbouwingen over de investeringsprojecten vanaf ambitie tot en met realisatiefase, en heeft een lange tijdhorizon van 20 jaar.

3. Hoofdopzet SIP

MIRT fasering
Bij het SIP volgen we de procesfasering zoals het Rijk die hanteert in het MIRT (Meerjarenplan Infrastructuur, Ruimte en Transport). Hierbij doorloopt het investeringsproject verschillende fasen: van ambitie, via plan en project naar realisatie. Iedere overgang naar een volgende fase vraagt om bestuurlijke besluitvorming, waardoor het mogelijk is om tussentijds bij te sturen, te (her)prioriteren of te beëindigen. 

Schematisch ziet de fasering er als volgt uit:

Fase A wordt afgesloten met bestuurlijke besluitvorming (startbeslissing) over de uitgevoerde verkenning of opgestelde visie. Fase B met bestuurlijke besluitvorming (projectbeslissing) over het opgestelde projectplan. Fase C met bestuurlijke besluitvorming (uitvoeringsbeslissing) over het opgestelde realisatieplan en voorstel voor kredietvotering. En fase D met een opleveringsrapport van het gerealiseerde project en met een projectevaluatie.

Investeringscategorieën
We onderscheiden 3 investeringscategorieën met de volgende kenmerken:

1. 1. Stedelijke ontwikkelingsgebieden en unieke grootschalige investeringen
      • MIRT fasering volledig van toepassing
      • gebruik van voorbereidingskredieten en uitvoeringskredieten bij fase-overgangen
   2. Instandhoudings-/vervangingsinvesteringen
      • vaststelling van meerjarenbeleidsplan en jaarlijks een uitvoeringsplan
      • geen aparte voorbereidingskredieten, uitvoeringskredieten per jaarschijf bij begrotingsvaststelling
   3. Overige enkelvoudige investeringen
      
      • meerjarenbeleidsplan en uitvoeringsplan voor bedrijfsmiddelen en bedrijfsvoering
      • geen aparte voorbereidingskredieten, uitvoeringskredieten per jaarschijf bij begrotingsvaststelling

Projectfiches
Voor ieder investeringsproject of cluster van (instandhoudings- en bedrijfsvoering)projecten wordt een projectfiche opgesteld met een onderbouwing van o.a. scope, financiën, planning en risico’s.
De projectfiches worden 2 maal per jaar geactualiseerd, voorafgaande aan de voorjaarsnota en voorafgaande aan de begroting. Dit biedt het gemeentebestuur de gelegenheid om bij te sturen op de actualiteit van dat moment.

Actualisatieproces en beheerorganisatie
Voor het periodiek actualiseren en beheren van het SIP zijn processen ontworpen en ingericht. Voorts is een beheersorganisatie opgezet met 2 centrale coördinatoren (inhoudelijke en financiële) om de gehele procesgang met een centrale database te regisseren en te ondersteunen. 

4. Stapsgewijze ontwikkeling nieuwe investeringsinstrument

Eerste stappen bij Begroting 2022
In de Begroting 2022 zijn al de eerste stappen zichtbaar van het nieuwe investeringsinstrument SIP. Concreet betekende dit dat we alle investeringsprojecten vanuit het bestaande investeringsplan (MIP) hadden ingedeeld naar de fasen van de MIRT-structuur. 

Stappen bij Begroting 2023
In opmaat naar de Begroting 2023 is een nieuw beleidskader voor het SIP opgesteld wat verankerd wordt in de Financiële Verordening en het Financieel Beleid van de gemeente. Belangrijke onderdelen van dit nieuwe beleidskader zijn:

• oprekken van de planningshorizon van 4 naar 20 jaar
• toepassen van de MIRT-fasering
• introductie van overprogrammeren (maximaal 25% voor eerste 4 jaren)
• optimalisatie van de wijze van kredietvotering (uiterste moment)

Stappen bij Begroting 2024
We zetten voor het begrotingsjaar 2024 in op een realistische haalbare programmering. Daarbij gaan we voor de eerste vier jaren kaderstellend uit van een overprogrammering van maximaal 25% t.o.v. de beschikbare gemeentelijke investeringsmiddelen, er vanuit gaande dat we in de praktijk van de 125% geplande investeringen maximaal 100% daadwerkelijk gaan realiseren. Praktijkervaring leert dat van de geplande investeringsprojecten verschillende door verschillende omstandigheden (wetgeving, procedures, participatietrajecten) worden vertraagd of zelfs worden stopgezet. We willen door middel van overprogrammeren zoveel mogelijk van de beschikbare investeringsmiddelen daadwerkelijk besteden in de stad. 
Deze realistische planning voor het begrotingsjaar 2024 betekent wel dat ten opzichte van de daadwerkelijke realisatie in afgelopen jaren een schaalsprong gemaakt moet worden van ruim 30%. Dit zal dus ook organisatorische maatregelen vergen in een tijd waarin arbeidskrapte heerst. Dit vraagt nadrukkelijk om sturing vanuit directie en college.

Vervolgstappen 
De ontwikkeling van het SIP is een complex meerjarig traject. Na de gezette stappen gaan we door met diverse ontwikkelingen waaronder het verdergaand digitaliseren van het gehele nieuwe investeringsinstrument. 

5. Strategische investeringsplanning 2024-2032
In onderstaande tabel treft u het SIP 2024-2032 waarbij de totalen van de gemeentelijke investeringen per begrotingsprogramma, per MIRT-fase en per jaarschijf zichtbaar zijn. Voor een toelichting op de individuele investeringsprojecten in 2024 wordt verwezen naar de afzonderlijke begrotingsprogramma’s. Voor de meeste van deze investeringen in 2024 zal bij de vaststelling van de begroting 2024 tevens een raadsbesluit genomen worden voor kredietvotering. De programmering van de investeringen voor 2025 en verder is nog indicatief en zal conform het beleidskader twee maal per jaar worden geactualiseerd.

De extra investeringen 2024-2027 in de openbare ruimte van ruim € 12 miljoen (bomen, wegen, civieltechnische kunstwerken en speeltoestellen) komen ten laste van de bij het bestuursakkoord 2022-2026 toegekende extra onderhoudsbudget voor dorpen en wijken. Van dit budget, oplopend tot € 3,0 miljoen in 2026, is structureel € 0,5 miljoen benodigd voor dekking van de kapitaallasten. 

Bij de bestuurlijke behandeling van de begroting wordt de gemeenteraad gevraagd de investeringskredieten voor bedrijfsmiddelen, vervanging en alle overige nieuwe kredieten voor de investeringsprojecten < € 1 miljoen gelijk bij de vaststelling van de Begroting 2024 te voteren. Voor de nieuwe kredieten van de investeringsprojecten > € 1 miljoen worden separaat bestuursvoorstellen aan de gemeenteraad voorgelegd.