Ondernemend Breda

De coronapandemie stelde de veerkracht van ondernemers en werknemers ook in 2021 flink op de proef. De meest getroffen sectoren hadden na een moeilijk jaar nog maar weinig reserves. Het herstel van de economie gaf macro-economisch weliswaar een positief beeld, maar de werkelijkheid bleef voor veel lokale ondernemers minder rooskleurig. Desondanks bleek de creativiteit en veerkracht van Bredase ondernemers groot.

In december kregen veel ondernemers opnieuw te maken met een lockdown. Met een nieuw steunpakket zorgden we ervoor dat succesvolle initiatieven uit eerdere steunpakketten konden worden voortgezet. Denk aan het aanbieden van coaching en een fonds dat renteloze leningen biedt aan bedrijven en instellingen die tussen wal en schip vallen.

Ondanks de aanhoudend zorgelijke coronasituatie, boekten we in 2021 toch successen bij de uitvoering van onze economische visie. Vasthouden aan deze strategie is de beste weg naar economisch herstel. In 2021 hebben we opnieuw gewerkt vanuit de 3 uitvoeringsprogramma’s:

• Kracht van toegepaste innovatie.
• Ondernemen met lef.
• Verrassende stad.

Recente cijfers over de werkgelegenheid scoren boven de doelstelling. Deels is dat natuurlijk te verklaren door de steunpakketten, maar de economie groeide ook flink. De cijfers van de sector Toegepaste Technologie en Creativiteit waren zelfs nog beter. Dit toont opnieuw het belang aan van deze sector en van onze strategie voor Breda. Daarnaast is goed te zien dat ondernemers de dienstverlening van de gemeente enorm hebben gewaardeerd.

Voor de gewenste ontwikkeling heeft Breda per jaar 20 hectare vrij uitgeefbare grond nodig. Op dit moment is de stand 2,5 hectare en laten nieuwe werklocaties nog enige tijd op zich wachten. Het ontbreken daarvan gaat de groei van Bredase ondernemers en nieuwe vestigers remmen.

De afdeling Economie heeft in grote lijnen haar projecten uitgevoerd zoals aangegeven in de begroting. Toch konden niet alle activiteiten worden uitgevoerd, waardoor sommige budgetten niet volledig zijn ingezet. De coronapandemie is daarvoor de belangrijkste oorzaak met beperkende maatregelen als een lockdown en het beperkt ontmoeten van anderen. Daardoor konden beurzen en evenementen niet doorgaan. Daarnaast moesten wij onze capaciteit anders inzetten voor coronagerelateerde activiteiten. Het gebrek aan (uitvoerings)capaciteit beperkte de voortgang op digitaliseringsprojecten en de ontwikkeling van werklocaties.

Binnen het maatregelenpakket voor corona werden niet alle beschikbare middelen aangesproken. De aanpak van de leegstand wordt bijvoorbeeld pas in 2022 uitgevoerd. (Startende) horecaondernemers deden minder dan verwacht een beroep op financiële ondersteuning en een aantal maatregelen werden opgevangen binnen de reguliere begrotingen van de programma’s.

Digitalisering
In september 2020 hebben we het masterplan digitalisering vastgesteld: Bredata. Afgelopen jaar zijn we gestart met de uitvoering vanuit de 4 strategische lijnen: hardware, software, mindware en orgware.

• Hardware
  De gemeenteraad heeft besloten om 65 kilometer glasvezel aan te leggen om de (digitale) dienstverlening veiliger en beter uit te voeren en innovatie mogelijk te maken. Dit netwerk wordt in de toekomst via de BrabantRing ontsloten, zodat de uitwisseling van maatschappelijke digitale diensten in de provincie mogelijk wordt.
• Software
  Voor mensen met een beperking is een app ontwikkeld, zodat zij zo makkelijk mogelijk de stad kunnen bezoeken. Verder hebben we een project uitgevoerd rond de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie (AI) in de openbare ruimte.
• Mindware
  In coronatijd was het extra belangrijk dat iedereen mee kon doen met de digitale mogelijkheden. We hebben aansluiting gezocht bij de Huh-formule, de Digimaatjes en de inspiratiebus, waarbij ouderen en zorgbehoevenden kennis kunnen maken met technologie. Door corona konden diverse evenementen niet doorgaan. Deze plannen zijn verschoven naar een volgend jaar.
• Orgware
  We zijn gestart met een verkenning naar een dataplatform om dynamische data over de stad centraal te organiseren.

Ondersteuning, dienstverlening en uitvoering economische visie
Ondernemers die in 2021 (nog steeds of opnieuw) getroffen werden door de coronapandemie, hielpen we bij knelpunten en vraagstukken. Dat deden we door mee te denken en door gerichte dienstverlening en ondersteuning te bieden. Daarnaast werkten we aan het uitvoeringsprogramma van de economische visie en zorgden we ervoor dat de blik ook op de langere termijn gericht bleef.

• De kracht van toegepaste innovatie
  • We bouwden verder aan de innovatieclusters van bedrijven en kennisinstellingen. Deze clusters (robotica, games, AI & Data, IT en circulaire economie) werden robuuster en kregen daarmee meer impact, banen en profiel. Allianties als Breda Game City en Breda Circulair organiseerden (internationale) activiteiten en zetten Breda hiermee op de kaart. De fysieke broedplaats van Breda Robotics kwam na het wegvallen van de beperkende coronamaatregelen tot bloei en bood de ruimte voor opdrachten van bedrijven en studenten. In 2021 hebben 196 bedrijven en 109 studenten meegewerkt met Breda Robotics.
  • De focus op Toegepaste Technologie en Creativiteit heeft geleid tot specifieke acquisitie op bijvoorbeeld gaming. Dit heeft geleid tot contacten met 5 veelbelovende internationale leads.
  • Met de subsidieregeling Toegepaste Technologie en Creativiteit daagden we ondernemers en partijen uit om met nieuwe ideeën te komen en bij te dragen aan de doelen van onze economische visie. De subsidieregeling is maximaal benut.
  • Goede informatievoorziening en nauw contact met ondernemers was cruciaal voor een breed bereik van onze inzet. We lanceerden in september het nieuwe online ondernemersplatform BredaBusiness.com en voegden een YouTube-kanaal, een LinkedIn-kanaal en een eigen BredaBusiness-podcast toe aan onze communicatiemiddelen. Ook hebben we een internationale promotiefilm gelanceerd en de geur van Breda, L’eau de Breda, geïntroduceerd.
  • Om de ontwikkelingen ruimtelijk goed te kunnen faciliteren, hebben we begin 2021 de Ruimtelijk Economische Strategie opgeleverd. Deze vormde de basis om verder te bouwen aan het concept 'Innovatiedistrict Breda'. De realisatie van de B’Wise Startup Incubator in Gebouw C was een eerste mijlpaal en leverde ruim 65 inschrijvingen op. Dit bracht ook andere partijen samen: de ambitie om het klimaat voor startups te verstevigen werd op bestuurlijk niveau bekrachtigd door Breda, REWIN, BUas, Avans Hogeschool, BOM en Braventure.
• Ondernemen met lef
  • Ook in 2021 stonden de coaches van Business Coach Breda klaar voor ondernemers. Zij hielpen hen met perspectiefvragen, hun strategie en workshops over bedrijfsontwikkeling. Daarnaast was er specifiek voor horecabedrijven de Roadmap Horeca, waarmee advies, ondersteuning en begeleiding op maat werd geboden.
  • Om het mkb te ondersteunen, voerden we vanuit de mkb-deal projecten uit rond innovatie, digitalisering en human capital. Daarnaast startten we nieuwe samenwerkingen op met het onderwijs, bedrijven en experts. Deze richtten zich vooral op digitalisering en verduurzaming.
  • West-Brabant Data-Economie zet datacoaches in bij mkb’ers. Daarnaast is de Digitale Werkplaats opgericht: vanaf 2022 helpen studenten van 3 onderwijsinstellingen ondernemers met digitale vraagstukken. Het programma SustainABLE is in 2021 gestart met studenten van Avans Hogeschool en kijkt met ondernemers naar duurzamere businessmodellen.
  • De dienstverlening van het ondernemersteam stond ook afgelopen jaar vooral in het teken van de gevolgen van de coronamaatregelen. Samen met ondernemers bedachten we oplossingen, zoals het inrichten van horeca-checkpoints voor toegang en de verruiming van de terrassen.
  • Daarnaast hebben we onder meer ingezet op het verhogen van de samenwerkingsgraad op bedrijventerreinen en hebben we ondernemers ondersteund die gehuisvest zijn op gemeentelijke locaties die een andere invulling gaan krijgen.
  • Een onderzoek onder jongeren, afstudeerders en young professionals bood inzicht in de aantrekkingskracht van de stad en onze bedrijven op talenten. Deze resultaten gebruiken we voor een vervolgaanpak van Talentcity.
  • Vanwege de grote vraag naar IT-personeel startten we medio 2021 met een ‘aanvalsplan’, waarbij samenwerkingspartners uit het bedrijfsleven en het onderwijs aanhaakten.
  • Personeelsvraagstukken liggen op het snijvlak van economie, onderwijs en arbeidsmarkt. In dit complexe speelveld hebben we ons gericht op het verkrijgen van inzicht en het uitwerken van een aanpak rond IT-personeel.
  • Samen met het WSP en onderwijspartners ondersteunden we werkgevers met personeelsvraagstukken. Dit deden we in lokaal en regionaal verband. Daarbij richtten we ons op de korte én de lange termijn (human-capital-strategie).
• Verrassende stad
  • Ook in 2021 werden we uitgedaagd om de stad en de ruimte anders te benutten. Ondanks de beperkingen hielden we de stad aantrekkelijk. Ondernemers konden blijven denken in (nieuwe) mogelijkheden. Helaas hadden we ook in 2021 te maken met evenementen die niet door konden gaan en de (gedeeltelijke) sluiting van de detailhandel, horeca en culturele voorzieningen.
• Vitale stad
  • Onze visie op de ontwikkelrichting voor de horeca, detailhandel, evenementen en werklocaties is bijna afgerond. Na overleg met onze partners hebben we de besluitvorming over het horecabeleid, de detailhandel en de overnachtingsvisie uitgesteld naar 2022. Waar mogelijk nemen we de langetermijneffecten van corona hierin mee.
  • Breda Marketing heeft haar meerjarenstrategie 2022-2026 opgeleverd op basis van de Omgevingsvisie en het Verhaal van Breda. Op basis hiervan sluiten we een nieuwe uitvoeringsovereenkomst af.
• Gastvrij en creatief
  • Samen met het ondernemersfonds en Breda Marketing hebben we bewoners en bezoekers verleid om lokaal te kopen en ook hun vrije tijd dicht bij huis door te brengen en nieuwe, onbekendere plekken in en om Breda te bezoeken. Zo wilden we de lokale economie een impuls geven en zorgen dat bezoekers zich beter over de stad zouden spreiden. Daarnaast hebben we een pilot uitgevoerd met camerabeelden voor druktemeting en 1,5 meter afstand.
  • Eind 2019 hebben het Ondernemersfonds Breda en Breda Marketing het initiatief genomen om een toekomstbeeld voor de binnenstad te schetsen. Dit heeft geleid tot het inspiratiedocument 'Poets de Parel op! De meest gastvrije binnenstad in 2030'. In deze notitie wordt omgeschreven hoe de binnenstad op weg naar 2030 verbonden kan worden met het rijke verleden, de culturele rijkdom en de ambities van het centrumgebied en de spoorzone rond de binnenstad. Het is nu aan de betrokken partijen om deze ambitie waar te maken. Zij hebben hiervoor een uitvoeringsprogramma opgesteld.
• Unieke stad met beleving
  • Voor het Nassauverleden is een belevingsconcept opgezet, dat inwoners en bezoekers het koninklijke verleden en heden op een eigentijdse manier laat beleven. Het Nassauverleden in Breda is onderdeel van de landelijke verhaallijn, die samen met steden als Den Haag, Delft, Leeuwarden en Apeldoorn is uitgewerkt en wordt gepromoot.
  • We hebben onderzocht of er draagvlak was bij ondernemers om collectief de verlichting op de Grote Markt aan te pakken. Mede door de coronacrisis was hier onvoldoende draagvlak voor. De aanlichting van het monumentale stadhuis aan het Stadserf is uitgewerkt en wordt naar verwachting begin 2022 uitgevoerd. In samenwerking met de ondernemers is de sfeerlichting aan de Haven vernieuwd en aangebracht. Daarnaast hebben we een aantal andere historische panden en objecten geselecteerd die het Nassauverhaal van Breda verbeelden. Daarvoor maken we het komend jaar lichtontwerpen. Studenten van Avans Hogeschool en BUas hebben ideeën aangeleverd, die een vernieuwende, interactieve aanvulling op het lichtplan zijn en het verhaal van Breda op een verrassende manier vertellen. Hierbij werken we samen met Breda Marketing om de koppeling te maken naar andere activiteiten rondom het Nassauverhaal. We hebben een concept-lichtprotocol opgesteld om de beoordeling van aanvragen voor lichtscènes te kaderen.
• Werklocaties
  • Alle percelen op het Rithmeesterpark waren eind 2021 ‘bezet’: ze zijn verkocht, gereserveerd of onderwerp van intensieve gesprekken met geïnteresseerde bedrijven. Dit geldt ook voor nagenoeg alle percelen op de werklocatie Werkdonken. Op het Rithmeesterpark hebben we mooie bedrijven als de AMT Group en Nobotel mogen verwelkomen.
  • In 2021 is 15,7 hectare bedrijventerrein verkocht. Per 31 december 2021 is nog 7,5 hectare beschikbaar, waarvan 5 hectare is gereserveerd. Het streven om 20 hectare bedrijventerrein beschikbaar te hebben, gaan we niet halen.
  • De strategie voor de werklocaties is verwoord in de Omgevingsvisie 2040. Het tekort aan bedrijventerreinen komt hierin naar voren.
  • We zijn in 2021 verdergegaan met het toekomstbestendig maken van de werklocaties. We hebben onder andere een groenproject opgezet, waarbij we zijn gestart op Emer-Zuid. Op Hazeldonk hebben we een toiletvoorziening voor vrachtwagenchauffeurs gerealiseerd om overlast tegen te gaan. We zijn onderzoeken gestart naar de revitalisering van de Krogten en de Druivenstraat. Daarnaast lopen er op diverse terreinen energie- en digitaliseringsprojecten. We zijn gestart met een traject om te komen tot energielabel C voor de kantoren.
  • We hebben de leegstand van kantoren verder aangepakt door projecten als The Marker (voormalig UWV gebouw) en de voormalige Kadasterlocatie op te starten.
  • We hebben BIZ-trajecten opgestart voor Steenakker en 3BO. De draagvlakmetingen hebben geen positief resultaat opgeleverd. In 2022 wordt op beide terreinen een nieuwe stemming georganiseerd.
  • We hebben een nieuw regionaal afsprakenkader vastgesteld voor bedrijventerreinen.
  • Voor de werklocaties zijn diverse monitoren in ontwikkeling. Voor de kantoren is deze opgeleverd.
  • De detailhandelsvisie is opgesteld en wordt voorgelegd aan de gemeenteraad.
  • De horecavisie is opgesteld en heeft de consultatie doorlopen. Echter na de consultatie bleken de coronacijfers weer te stijgen en hebben we de horecavisie geparkeerd, om deze in 2022 weer op te pakken. We organiseren hiervoor een toetsmoment om te bepalen of de effecten van de coronacrisis zorgen dat het beleidsstuk herzien moet worden. Om dit te toetsen kijken we naar het perspectief voor de branche en de ruimtelijk economische situatie.
  • De overnachtingsvisie heeft vertraging opgelopen door andere prioritering en corona.
  • In 2021 hebben we afspraken gemaakt over de realisatie van Five Tracks en is de realisatie gestart. Voor de Koepel heeft de gemeenteraad een nota van uitgangspunten vastgesteld. Het Rijksvastgoedbedrijf is een marktuitvraag gestart.
• Internationalisering
  • In 2021 heeft het college de strategie Internationalisering vastgesteld. Er is een werkgroep samengesteld vanuit verschillende beleidsvelden om cross-overs te maken en de internationale profilering van Breda te versterken.
  • We waren actief in Europese netwerken, zoals Benego, Eurocities, European Week of Cities and Regions en Digitalisering. We legden contacten met binnen- en buitenlandse partners in het kader van onze oriëntatie op samenwerkingskansen in Duitsland.
  • We hielden een pilot rond reshoring om bedrijven te ondersteunen bij het vraagstuk of het interessant is om productie uit Azië terug te halen. The Reshoring Connection en Tilburg University ontwikkelden hiervoor een tool en 3 bedrijven kregen een voucher om deze tool in te zetten.
  • Breda Internationals lanceerde een website voor internationals in Breda. We hebben ingezet op betere (online, meertalige) toegankelijkheid van onder andere de gezondheidszorg en de Bredase organisaties voor internationals. We organiseerden activiteiten voor de expatcommunity, zoals een online event op International Women’s Day, workshops over vrijwillligerswerk en rondleidingen tijdens Open Monumentendag (bij het Stedelijk Museum Breda en langs de Blind Walls). Voor internationale studenten zijn de HBO Intro en het Good Mood Festival georganiseerd.
  • Een delegatie uit Wroclaw bracht in oktober 2021 een bezoek aan Breda om de herdenkingsactiviteiten bij te wonen.
  • In Yangzhou is een Breda Van Gogh Garden gerealiseerd tijdens de Horticultural Expo 2021. Ook zijn er online workshops gehouden over de waterprojecten en is de waterspeelplaats aangelegd, het geschenk van Breda voor het 10-jarige jubileum.
• Digitalisering
  • In 2021 hebben we verdere stappen gezet om ons voor te bereiden op nieuwe digitale diensten. Van de Bredase huishoudens heeft 49% de mogelijkheid om zich aan te sluiten op glasvezel. We hebben de vragen van de ondernemers op bedrijventerreinen gebundeld. Bij voldoende animo starten we in 2022 met de uitrol van glasvezel. De gemeenteraad heeft in 2021 akkoord gegeven voor de aanleg van een BredaRing en voor deelname aan de BrabantRing. De voorbereidingen hiervoor zijn gestart.
  • We hebben gewerkt aan de belevingswaarde van de stad via diverse technologische oplossingen. We hebben meerdere innovatieve projecten gerealiseerd op het gebied van de binnenstad en bedrijventerreinen. Daarbij is bekeken hoe oplossingen als AI, drones en digital twins een meerwaarde kunnen bieden. Samen met de gemeente 's-Hertogenbosch hebben we een REACT-subsidie binnengehaald om extra aandacht te besteden aan het bezoeken van de binnenstad in het post-coronatijdperk.
  • Bij al deze nieuwe technologie stond de menselijke maat centraal. Welke ontwikkelingen zijn wenselijk voor inwoners en ondernemers? We zijn een onderzoek gestart naar het digitaal ontkoppelen van jongeren (12-18 jaar) en bekijken welke rol de publieke ruimte daarin speelt. Ook hebben we onderzoek gedaan naar manieren om hierover het gesprek aan te gaan met bewoners en partners. Parallel hieraan hebben we een verkenning uitgevoerd met partners naar een stedelijk ethisch team. Dat is een lerend, stedelijk ecosysteem met belangrijke spelers in de stad die zich bezighouden met digitalisering in de publieke ruimte. Samen met dit team worden ethische vraagstukken uitgewisseld en willen we vooral gaan leren. Zo wordt er een gezamenlijk stedelijk leertraject opgezet op het gebied van ethiek en ethische dialogen.
  • Het is belangrijk dat we transparant zijn over de digitale ontwikkelingen richting onze partners in de stad. We zijn gestart met een pilot SensRnet, die inzicht geeft in welke sensoren er zijn en waar die in de stad hangen.
  • De digitale ontwikkelingen in de buitenwereld gaan snel. Het is belangrijk om mee te kunnen bewegen. Omdat we dit niet alleen kunnen, werken we veel samen met partners vanuit de B5-steden, de Citydeal 'Een slimme stad, zo doe je dat', de G40, Het Urban Living Lab en meer. Met deze partners wisselen we veel kennis uit om zo de juiste projecten in te kunnen zetten.
  • We hebben samenwerkingsverbanden met glasvezelaanbieders en onze B5-partners voor de ontwikkeling van de BrabantRing. Voor de innovatieve projecten hebben we challenges uitgezet in de vorm van een Europese aanbesteding, waardoor een project na succes herhaalbaar of schaalbaar kan zijn. In het werkveld van Smartcity zitten diverse marktpartijen.
  • In Nederland zijn veel steden en de VNG bezig met het vraagstuk rond ethiek. Nieuwe technologie vraagt ook om een andere manier van afweging. Kennisuitwisseling met deze steden en met de universiteit is belangrijk om tot een Bredase manier te komen. Ook een verkenning met partners in Breda en onze inwoners heeft input gegeven.

Binnen dit thema zien we de volgende risico's:

• In 2022 zijn er onvoldoende werklocaties om te voldoen aan de vraag van bedrijven. We kunnen niet alle bedrijven meer onderbrengen in onze stad. Dit gaat ten koste van (nieuwe) werkgelegenheid en economisch herstel.
• Het tekort aan geschikte arbeidskrachten beperkt de kans op economische groei.

Vergezicht van gebiedsprogramma’s naar stedelijke vernieuwing
De grote gebiedsontwikkelingen leveren een belangrijke bijdrage aan de stedelijke ontwikkeling en vernieuwing van Breda. Binnen het programma CrossMark zijn nieuwe projecten in de realisatiefase gekomen (Backer en Rueb). Andere projecten zijn gestart of afgerond (Stationskwartier, Drie Hoefijzers, Eureka). Kenmerkend aan de projecten is dat we hebben gekozen voor een hogere dichtheid dan eerder beoogd en dat ze zijn aangepast naar een groot aandeel middenduur, betaalbaar en sociaal. Daarmee leveren deze projecten ook een belangrijke bijdrage aan een gedifferentieerd en evenwichtig woningaanbod en sluiten ze aan bij de woningbouwimpuls van het Rijk. Met de aankoop van ‘t Zoet hebben we veel ruimte gevonden om hier nieuwe centrumstedelijke woonmilieus aan toe te voegen. Het Pact van Breda deel 1 geeft richting aan de stedelijke vernieuwing vanuit de aanpak Verbeter Breda. Met de benoeming van 6 thema’s hebben we nu een leidraad voor een concrete invulling in 2022.

Nieuwe Mark
In 2021 hebben we het bestek voor fase 1 van de Nieuwe Mark afgerond. Medio 2021 zijn we gestart met de aanbesteding. De gunning aan een aannemer staat gepland voor het 1e kwartaal van 2022, waarna de uitvoering plaatsvindt vanaf het 2e kwartaal.
Binnen het programma Gasthuisvelden is onze inzet gericht op de aanbesteding van de 1e fase van de Nieuwe Mark. Daarnaast hebben we afspraken met het Rijksvastgoedbedrijf gemaakt over de randvoorwaarden voor de overname van de Seelig-terreinen - en daarmee voor de realisatie van het nieuwe stadspark.

Programma CrossMark
Door de transformatie van de spoorzone draagt CrossMark bij aan de hoogstedelijke ambitie van de stad, met respect voor de 3 kernwaarden. Die liggen ook ten grondslag aan de laatste uitbreiding van het plangebied ten westen van de Mark, ’t Zoet:

• Groen
  Het Spoorpark bij het gerechtsgebouw is geopend, de Stationslaan is gereed en de planvoorbereiding voor het doortrekken van de Speelhuislaan langs het Backer & Ruebgebied is vergevorderd. In de planontwikkeling voor ’t Zoet worden water en groen geïntegreerd met verstedelijking.
• Gastvrij
  De bouw van het ambitieuze project 5Tracks is gestart en de overeenkomsten zijn getekend met ontwikkelaars in de Strip, de 1e fase van de realisatie van het Havenkwartier. Woningbouw wordt in de Strip afgestemd op functies als cultuur en bijzondere horeca.
• Grenzeloos
  De gezamenlijke transformaties van de deelgebieden Stationskwartier, Havenkwartier en ’t Zoet dragen bij aan het gebruik en de status van het nieuwe station en het internationale karakter van Breda. In het Stationskwartier is ruimte voor de vestiging van internationale kantoren. In het Havenkwartier en ’t Zoet worden creatieve en innovatieve bedrijven geïntegreerd.

In het Havenkwartier werken we samen met ontwikkelaars Amvest en CSB voor de realisatie van woningbouw, in afstemming met andere gebruiksvormen in de erfgoedhallen. In Klavers Jansen werken we samen met Podium Bloos, de Nieuwe Veste en het Chassé Theater om cultuur te bestendigen.

Met de provincie werken we aan de samenwerkingsagenda op 3 thema’s: mobiliteit, natuur & water en verstedelijking. Dit betreft vooral de hoofdstructuren van de herontwikkeling van het nieuwe stadscentrum, waar de spoorzone deel van uitmaakt. Ook programmering en lobbywerk zijn hier onderdeel van.

Een belangrijke hoofdstructuur wordt gevormd door de Mark, met hydrologische, recreatieve en ecologische betekenis. In de ontwikkelvisie voor ’t Zoet kijken we naar toplocaties voor bijzondere functies langs de Mark. Het plan voor het doortrekken van de groene Speelhuislaan langs de Backer & Rueblocatie is gereed.

De haalbaarheidsonderzoeken naar het duurzame energiesysteem voor het Havenkwartier en de parkeerstrategie lopen door, waarbij het uitgangspunt is dat een deel van de auto’s op afstand wordt geparkeerd in een hub.

Amphia Molengracht
Amphia heeft een aanvraag ingediend om een extra parkeerdek te bouwen voor zijn personeel. In 2022 leggen we een nieuw tweezijdig fietspad aan langs de Hogeschoollaan.

Thebe
In 2021 hebben BPD, Thebe en de gemeente verder gewerkt om te komen tot een gedragen stedenbouwkundig plan, een voorlopig ontwerp openbare ruimte en een beeldkwaliteitsplan voor de locatie Amphia Langendijk. In dit plan wordt uitgegaan van een grondruil tussen BPD en Thebe. Bij het definitief vaststellen van het bestemmingsplan wordt één scenario vastgesteld. In het 1e halfjaar van 2022 worden de 1e overeenkomsten ondertekend en wordt het ontwerp-bestemmingsplan ter inzage gelegd. Door onder meer corona konden deze activiteiten niet in 2021 plaatsvinden.

Resultaat grote projecten: € -1,1 miljoen
Het resultaat op bovenstaande grote projecten bedraagt € -1,1 miljoen. Dit resultaat is voor € 0,9 miljoen toe te schrijven aan de grondexploitaties CrossMark en voor € 0,1 miljoen aan hogere uitgaven voor Verbeter Breda. Het resultaat van de grondexploitaties maakt deel uit van het totale resultaat van alle grondexploitaties, zoals opgenomen in de paragraaf Grondbeleid.

Overige grote projecten
Met de vaststelling van de nota van uitgangspunten voor de herontwikkeling van de Koepel heeft de gemeenteraad de basis meegegeven aan het Rijksvastgoedbedrijf om de voorstellen te selecteren. Het Rijksvastgoedbedrijf heeft het verkoopproces in gang gezet en selecteert in 2022 een kandidaat.

Vanuit de versnellingsaanpak voor wonen zijn de eerste bestemmingsplannen voorbereid en naar de gemeenteraad gestuurd.

De komende jaren wordt verder gewerkt aan de realisatie van de projecten in Sterk West.

Programma Verbeter Breda
Een groep van bewoners (de initiatiefgroep) heeft, ondersteund door de gemeente, gesprekken gevoerd die hebben geleid tot het Pact van Breda deel 1. Hierin kwam kansenongelijkheid naar voren als een belangrijke oorzaak van de groeiende tweedeling. Het Pact bevat 4 principes en 6 thema’s als leidraad voor het vervolgproces. 

De 4 principes:

• Met en voor bewoners.
• Preventie.
• Buurt-, wijk- en stadsgericht.
• Meerjarig en structureel.

De 6 thema’s:

• Het begint bij bestaanszekerheid.
• Investeer in jeugd.
• Er moet iets te doen zijn in buurten.
• Stuur op gemengd wonen.
• Maak ontmoeting mogelijk.
• Werk aan leefbaarheid en veiligheid.

Bewoners en instanties hebben brede steun uitgesproken voor het Pact. We hebben een vervolgtraject opgesteld voor 2022, waarbij de principes en thema's in Pact deel 2 worden uitgewerkt naar doelen. Daarna volgt er een Pact deel 3, dat een voorstel doet voor een meerjarig uitvoeringsplan en een uitvoeringsorganisatie. De regie op dit proces wordt met de stad (bewoners en organisaties) gedeeld.

In de thema’s en doelen komen ruimtelijke en maatschappelijke vraagstukken bij elkaar:

• Vraagstukken over de stedelijke programmering van wonen en voorzieningen in de bestaande stad en de nieuwe gebiedsontwikkelingen.
• Het economisch en maatschappelijk vraagstuk van de verbetering van de Noordelijke Rondweg.
• Investeren in kansen voor de jeugd om hen een betere uitgangspositie te geven.
• Het vraagstuk van bestaanszekerheid in relatie tot werkgelegenheid en hoe we eventuele drempels daarbij weg kunnen nemen. 

Als resultaat van deze gesprekken zijn er concrete voorstellen gedaan voor een aantal interventies op korte termijn, die in lijn met de principes en thema’s worden uitgevoerd in een Actieplan Verbeter Breda. Daarvoor is in het Meerjareninvesteringsprogramma 2 keer € 1,5 miljoen gereserveerd. 

Het Rijk heeft een aanvraag van € 26 miljoen gehonoreerd voor een subsidie vanuit het Volkshuisvestingsfonds. Deze subsidie verlaagt de drempel voor particuliere woningeigenaren in Doornbos Linie en de Hoge Vucht om hun huizen te verduurzamen en de algehele kwaliteit ervan te verbeteren. We zijn begonnen met de bemensing en maken een plan van aanpak, zodat de gemeenteraad uiteindelijk een besluit kan nemen over de benodigde cofinanciering.

Onder dit thema vallen diverse gebiedsontwikkelingen:

Programma Verbeter Breda
Het programma Verbeter Breda is begin 2021 gestart op basis van de bevindingen van bureau Circusvis over de tweedeling in Breda. Die bevindingen vielen grotendeels samen met de inhoud van het rapport van de Rekenkamer. Op basis hiervan zijn we in 2021 gestart met het opzetten van het programma. Dat deden we in en met de stad en met goede lijnen richting andere grote steden en de lobby naar Den Haag.

Een groep bewoners (de initiatiefgroep) heeft vele gesprekken gevoerd met inwoners en instanties. Zij namen het initiatief, de gemeente ondersteunde hen. Daarbij ging het over de urgentie en de beleving van de tweedeling, over kansenongelijkheid, over mogelijke oplossingsrichtingen en het vermogen en de bereidheid om daar iets aan te doen. Ook hebben zij verkend welke maatregelen er op korte termijn mogelijk zijn.

Op landelijk niveau heeft Breda actief meegedaan in het netwerk van 15 zogenoemde Manifeststeden. Deze steden voerden een actieve lobby bij het Rijk voor structurele aandacht en steun voor de kwestie van de tweedeling, die zich op grote schaal in Nederland voordoet. 

Programma Gasthuisvelden
Dit brede co-creatieproces heeft in maart 2021 de visie van de Bredanaars op de toekomst van het Seeligkwartier opgeleverd. De deelnemers hebben deze op 25 maart in een beeldvormende sessie gepresenteerd aan de gemeenteraad. Het is de bedoeling dat de opbrengst van de co-creatie als richtinggevend kader gaat dienen voor het planproces. In 2021 startte de projectvoorbereiding voor de locatie van het belastingkantoor. Het planproces voor het park heeft nog geen vervolg gekregen, omdat we eerst nog met de Staat moesten onderhandelen over het beschikbaar komen van Seelig-Zuid. Met dit traject gaan we begin 2022 verder.

• In 2021 zijn we verdergegaan met de uitvoering van het project Nieuwe Mark en de vergroening van kades en de direct aangelegen openbare ruimte (Green Quays). We hebben vooral gewerkt aan het bestek en het begeleiden van de aanbestedingsprocedure.
• De ontwikkelaar van The Marker (de voormalige UWV-locatie) is in 2021 gestart met de sloop en de sanering. De bouw van circa 170 woningen start in 2022.
• Het college heeft in 2021 besloten over de ontwikkeling van ongeveer 100 woningen op de voormalige locatie van het Kadaster. In 2022 sluiten we een anterieure overeenkomst en doorlopen we de procedure voor het bestemmingsplan.

Programma CrossMark
Binnen CrossMark hebben we in 2021 veel voortgang geboekt in het Stationskwartier, het Havenkwartier, 't Zoet en Sterk West.

Stationskwartier
Aan weerszijden van het station wordt intensief gebouwd. Het gaat om:

De realisatie van de 3 Hoefijzers-Noord: de grondgebonden woningen zijn klaar en de bouw van de appartementen in de ‘Hendric’ is vergevorderd.

De bouw van Thes (‘Belcrumpoort’) is bijna gereed.

De bouw van het ambitieuze, multifunctionele complex 5Tracks is gestart (met het internationale hotel, appartementen, kantoren en diverse voorzieningen).

Tegenover de 3 Hoefijzers-Noord aan de Stationslaan ligt de oude Harley-locatie. Hiervoor maken Alwel en de gemeente een herontwikkelingsplan. Voor Eureka is een bestemmingsplan in procedure gebracht voor ruim 300 woningen tussen de Faam-locatie en het Liniepark. De (voor)verkoop van deze woningen is gestart. Ook voor de herontwikkeling van het Faam-complex is de planvorming gestart.

Havenkwartier
In de Strip, de eerste realisatiefase in het Havenkwartier, zijn 2 overeenkomsten ondertekend met Amvest en het Consortium Spoorzone Breda voor de ontwikkeling van de gebieden 'Backer en Rueb' en 'Klavers Jansen'. Hiermee hebben we de basis gelegd voor de realisatie van in totaal ruim 600 woningen, inclusief een aanvullend creatief en commercieel programma. De procedures om de bestemmingsplannen te wijzigen, zijn gestart. Voor de inrichting van de openbare ruimte in de Strip zijn ontwerpen gemaakt.

Het Rijk draagt in het kader van de Woningbouwimpuls € 10 miljoen bij aan deze ontwikkeling. Hiermee wordt 50% van de publieke investeringen gefinancierd. Voorwaarde is dat de woningen uiterlijk in 2030 zijn opgeleverd en dat 50% van de woningen in het betaalbare segment ligt. De plannen van Amvest en CSB zijn aangepast om aan deze voorwaarde te kunnen voldoen.

In het gebied 'Klavers Jansen' werken we samen met culturele instellingen aan de ambitie om in fases een culturele hub te realiseren. Dit traject loopt door, ondanks de grote effecten van corona op de culturele en creatieve sector. Allereerst worden de Stokvishallen aangepast. In de openbare ruimte is de herinrichting van de Minister Kanstraat begonnen.

De gebiedsontwikkeling met woningbouw en de herontwikkeling van de culturele hotspots Klavers Jansen en Electron kennen elk hun eigen tempo en dynamiek. In 2021 is er aan gewerkt om deze beter op elkaar aan te laten sluiten.

Het tijdelijk gebruik op het Haveneiland (STEK, PIER 15 en Belcrum Beach) was in 2021 van belang als recreatief uitloopgebied voor bewoners van de stad.

’t Zoet
CrossMark heeft de sprong over de Mark gemaakt naar het oude CSM-terrein. Na de gezamenlijke aankoop met de provincie (begin 2021) heeft het gebied de naam ’t Zoet gekregen. De gemeente en de provincie hebben een intentieovereenkomst gesloten en een gezamenlijk plan van aanpak gemaakt voor een ontwikkelperspectief, een haalbaarheidsstudie en een toekomstig samenwerkingsmodel. In 2021 hebben we gewerkt aan de totstandkoming van deze documenten. Ook hebben we tijdelijke initiatieven gefaciliteerd en georganiseerd, zoals de aanleg van het tijdelijke stadspark aan de Mark, de wekelijkse excursies door Breda Promotions en het evenement ‘Bij ons in Breda’.

Dankzij een succesvolle lobby door de projectorganisatie is ’t Zoet, tezamen met de spoorzone-ontwikkelingen in Tilburg en Den Bosch, opgenomen als 1 van de 14 grote landelijke gebiedsontwikkelingen in het kader van de NOVI (Nationale Omgevingsvisie). In het coalitieakkoord van het kabinet zijn grote bedragen gelabeld aan deze gebieden.

Sterk West
Binnen Sterk West zijn de projecten Blossem en Cosunpark inmiddels aan de raad aangeboden. De komende tijd wordt o.a. gewerkt aan de projecten Borgesius en Tuinzichtlaan 12. 

Markoevers
Binnen de samenwerkingsagenda met de provincie lag het accent in 2021 op de planvorming in en om ’t Zoet: de integratie van water- en groenstructuren, een HOV-lijn en hoofdfietspaden in het basisconcept voor verstedelijking, met als uitgangspunt dat deze structuren doorlopen in de stad en naar de regio en voor ruimtelijke en functionele samenhang zorgen.

Amphia Molengracht 
In 2021 zijn alle resterende afdelingen van Amphia verhuisd van de Langendijk naar de Molengracht. Daarbij heeft het ziekenhuis het parkeren gemonitord. Dat heeft geleid tot een aanvraag voor de bouw van een parkeerdek voor het personeel.

De gemeenteraad heeft in 2021 een besluit genomen over de regeling Bijzondere projecten. Op basis hiervan worden voortgangsrapportages met een risicoparagraaf aangeboden aan de gemeenteraad.

Voor dit thema zijn geen indicatoren van toepassing.

Cultuur
In 2021 hebben we verder gewerkt aan het bereiken van de doelen uit ons cultuurbeleid:

• Er ruimte is voor creatieve ontplooiing.
• Alle inwoners van onze stad hebben gemakkelijk toegang tot cultuur.
• Het aanbod is divers en pluriform.
• Kunst komt autonoom tot stand.

De coronapandemie heeft echter een enorme impact gehad op de culturele sector van Breda - en daarmee ook op de doelstellingen. Theaters lagen stil, makers konden minder produceren en kozen soms voor een carrière buiten de sector en het publiek kwam, op de momenten dat het wél mocht, in mindere mate terug.
 
2021 stond daardoor voor de culturele sector vooral in het teken van overleven en zoeken naar andere manieren om het publiek te bereiken. De steunpakketten zorgden ervoor dat de lokale culturele infrastructuur op professioneel én amateurniveau in stand is gebleven. Deze middelen kwamen boven op de reguliere subsidies. De coronacrisis heeft ook een boost gegeven aan kunst en cultuur in de openbare ruimte en daarmee het betrekken van de inwoners bij cultuur. Zo ontstonden er ook nieuwe initiatieven, zoals Breda Buiten. 

Het Rijk stelde in 2020 en 2021 gelden beschikbaar voor cultuur. Deze middelen konden slechts deels worden ingezet om extra activiteiten te financieren doordat de sector voortdurend werd geconfronteerd met beperkende maatregelen. De gemeenteraad heeft daarom in december 2021 besloten om de resterende gelden vanuit het Rijk door te schuiven naar 2022. Deze kunnen onder meer worden ingezet voor het herstarten van de culturele programmering, de innovatie van de culturele sector en het opstellen van een accommodatiebeleid in de komende periode.

In september 2021 hebben we een netwerkbijeenkomst georganiseerd voor makers, organisaties in het culturele veld en andere stakeholders. Met hen hebben we de ambities en kaders besproken die nodig zijn voor het herstel. Het was de eerste keer dat we op deze manier weer een live ontmoeting konden faciliteren om de dialoog met het veld aan te gaan. In panelgesprekken werden sprekers uitgenodigd op de 3 hoofdthema’s van 2022:

• De intrinsieke waarde van cultuur.
• De ruimtelijke/economische waarde van cultuur.
• De sociale/maatschappelijke waarde van cultuur.

Cultureel erfgoed
In 2021 hebben we verder gewerkt aan onze visie op de 4 hoofdoelen. Het versterken van de beleving en het delen van kennis zijn in 2021 minder van de grond gekomen door de coronamaatregelen, waardoor minder live contacten konden plaatsvinden.

Ondersteunen van de lokale culturele infrastructuur
In 2021 ondersteunden we de lokale culturele infrastructuur met gelden die we ontvingen vanuit het Rijk. We realiseerden het programma 'Breda Buiten' en de campagne 'Bij ons in Breda'. Daarmee activeerden we veel organisatoren, culturele makers, buurtbewoners en ondernemers. We faciliteerden ontmoeting, boden een podium aan kunstenaars en artiesten, en zorgden ervoor dat er werk werd gegenereerd. Dit zomerprogramma en deze campagne bleken een goed middel om al het moois in Breda onder de aandacht te brengen bij inwoners en bezoekers van Breda. Daarnaast verwerkten we de voorstellen die we bij de organisaties hadden opgehaald in een deltaplan met een doorkijk naar de lange termijn: van ondersteunen naar investeren voor een weerbaar en wendbaar Breda. Dat plan bood extra ondersteuning aan organisaties:

• Coulance wat betreft de prestatie-eisen voor de subsidies.
• Afstemming met organisaties over het niet doorgaan of doorschuiven van activiteiten naar latere tijdstippen.
• Ruimte voor creatieve ontplooiing door betere subsidies voor de professionele makers in de stad.
• Verruiming van de subsidiemogelijkheden door de sector ook de mogelijkheid te geven om subsidie aan te vragen voor innovatie, onderzoek en/of experimenten.
• Extra (financiële) ondersteuning aan de lokale culturele infrastructuur op professioneel en amateurniveau.

Algemene ontwikkelingen op het gebied van cultuur

• In 2021 werkten we voor het eerst met de nieuwe subsidieregels voor cultuur. We maakten afspraken voor 4 jaar voor de basisstructuur: de Nieuwe Veste, het Stedelijk Museum, de MEZZ, het Chassé Theater en de partners in BrabantStad.
• Binnen Brabantstad hebben enkele bezwaarschriften ertoe geleid dat de hele provinciale besluitvorming over de toekenning van deze subsidies opnieuw moest worden gedaan. Deze perikelen zijn meegenomen in de evaluatie door een extern bureau.
• Meerdere organisaties kregen een subsidie voor 2 jaar. Daarmee zorgden we voor een betere aansluiting op de landelijke Kunstenplanperiode 2021-2024. In het kader van het coronapakket hebben we daarnaast nog tientallen coronasubsidies verstrekt aan de sector.
• Door de flexibilisering ontstond ook meer financiële ruimte voor overige eenjarige subsidies, de makersregeling en de projectsubsidies.
• Met een nieuwe brochure, duidelijkere aanvraagformulieren en diverse masterclasses bij onder meer Sint Joost informeerden we de sector beter over de mogelijkheden voor subsidies. Ook maakten we 3 mooie portretvideo’s van makers aan het werk. Deze zijn gebruikt als content op social media om de verruimde mogelijkheden van de makersregeling onder de aandacht te brengen.
• Ook zetten we stappen om de dialoog tussen de gemeente en de sector te verbeteren. Zo is er een LinkedIn-pagina ingericht van CultuurBreda en startten we met de verbetering van de overlegstructuur tussen de gemeente en de verschillende samenwerkingsverbanden binnen de cultuursector.
• In het Havenkwartier werken we samen met ontwikkelaars Amvest en CSB voor de realisatie van woningbouw, in afstemming op andere gebruiksvormen in de erfgoedhallen.
• In Klavers Jansen werken we samen met Podium Bloos, de Nieuwe Veste en het Chassé Theater om cultuur te bestendigen en het gebied te ontwikkelen tot een culturele hotspot.
• Voor de akoestische maatregelen aan het pand van Podium Bloos hebben we zo'n € 1 miljoen subsidie ontvangen vanuit het Rijk.
• Samen met de initiatiefnemers hebben we een rijkssubsidie aangevraagd voor het op een innovatieve manier opzetten van een gezamenlijke programmering voor het gebied.
• Voor het pand Electron is een haalbaarheidsstudie gestart. De mogelijkheden van het gebouw zijn in kaart gebracht. In opdracht van de gemeente heeft een externe deskundige ook de inhoudelijke aspecten van een broedplaats onderzocht. Samen met verschillende gebruikers en diverse stakeholders heeft dit geleid tot een aantal aanbevelingen. Dit advies wordt begin 2022 verwacht en wordt daarna verder uitgewerkt.
• Voor de gebruikers van 'de Loads' worden de Stokvishallen opgeknapt en aangepast, waardoor deze beter gebruikt kunnen worden. Ook andere makers kunnen deze nu gaan gebruiken.
• Omdat deze makers een belangrijke rol spelen binnen het profiel van het creative district, werd het pand Speelhuislaan 151 gevuld met makers van Breda, waardoor veel culturele ontmoetingen konden plaatsvinden.

Kunst- en cultuureducatie

• De Nieuwe Veste vertaalde haar transitie in een nieuw 4-jarig strategisch plan ‘Verbeelding Verbindt’ en werkte aan haar veranderende positie en rol.
• De Bredase infrastructuur voor binnenschoolse cultuureducatie bleef steeds in ontwikkeling, in afstemming met de culturele aanbieders en passend bij de behoefte van het onderwijs. Tijdens de najaarsbijeenkomst stonden thema’s als kansen(on)gelijkheid, diversiteit en inclusie op de agenda. Binnen het verband van Brabantstad werkten we aan onze gezamenlijke doelen binnen Cultuureducatie met Kwaliteit.
• Tijdens de culturele netwerkbijeenkomst in september 2021 gingen we samen met de kindercultuurburgemeester in op 2 thema’s uit de Bredase kindertrendrede:
  • De rol die cultuurbeoefening kan spelen in het ontplooien van je talent en je zelfvertrouwen.
  • Hoe cultuur een bijdrage kan leveren in het leuk en mooi maken van de buitenruimte. 

Amateurkunst
De amateurkunstsector had het zwaar. Zij konden niet of nauwelijks repeteren en nauwelijks uitvoeringen en exposities organiseren. De ledenaantallen daalden iets, maar zijn ook eind 2021 nog steeds op een redelijk niveau. De sector deed er op haar manier alles aan om leden aan zich te binden. Juist door het gebrek aan perspectief in 2021 werd dat voor hen steeds moeilijker. Door de coronamaatregelen konden de doelstellingen niet uitgevoerd worden. Wel ontwikkelden we in 2021 een ondersteuningsregeling. Hiervan maakten maar enkele organisaties gebruik, omdat achteraf bleek dat extra geld op dat moment niet de belangrijkste behoefte was. Ook zijn we in 2021 gestart met een onderzoek naar nieuwe subsidiecriteria om het beschikbare budget voor de amateurkunst evenwichtiger te verdelen over de hele sector. De amateurkunstsector was nog onvoldoende vertegenwoordigd, waardoor we dit onderwerp hebben doorgeschoven naar 2022.

Versterken van de keten: beeldende kunst, muziek en podiumkunsten 

• In 2021 verleenden we (na overleg met de afdeling Vastgoedbeheer) een opdracht aan Bureau Buiten om onderzoek te doen naar de culturele accommodaties. We haalden informatie op via een enquête onder culturele makers, gesprekken met vertegenwoordigers uit de cultuursector en CLIB, de verhuurder van culturele accommodaties in Breda. 
• Samen met de stad hebben we een aanbesteding opgezet voor de exploitatie van de Kunsthal Breda. Deze aanbesteding is gegund aan Stichting CrossArts Breda. Met hen hebben we een overeenkomst voorbereid voor de exploitatie van de Kunsthal voor de komende 3 jaar. Door corona was het niet mogelijk om in 2021 al activiteiten te laten plaatsvinden. Begin 2022 is de overeenkomst getekend en starten de voorbereidingen voor de activiteiten.
• We verleenden een voorbereidingskrediet aan Poppodium MEZZ voor de verbouwing van de kleine zaal.
• We onderzochten in samenwerking met de afdeling Economie de huidige status van de dj- en dancecultuur in Breda. Hiermee kregen we inzicht in het actieve netwerk in de stad en de waardevolle bijdrage die de dj- en dancecultuur levert aan de herkenbaarheid en aantrekkelijkheid van Breda. In 2022 krijgt dit een vervolg.
• In 2021 leverde Pop Organisatie Breda (POB) in opdracht van de gemeente een onderzoeksverslag op naar ‘muzikale samenwerking voor (pop)muziek in Breda’. POB heeft zo een eerste aanzet gegeven voor een bredere samenwerking van (pop)muziekorganisaties in Breda met een bijbehorende agenda om deze sector lokaal te verstevigen.
• Art Rendez Vous Breda werkte aan een verdere professionalisering en versterking van de samenwerking binnen het Bredase beeldende kunstveld. Zo is het online platform artrendezvousbreda.nl verder ontwikkeld en zijn er diverse rondgangen voor beeldende kunst georganiseerd.

Urban sports en culture

• Helaas heeft het NK skateboarden niet plaats kunnen vinden in 2021.
• Eind 2020 voerden we een Urban City Scan uit. Op basis daarvan startten we met Tilburg, Den Bosch en Eindhoven de voorbereidingen voor een City Legends-app om zo de urban community vanuit regionaal perspectief beter te faciliteren. Tevens verkrijgen we daarmee meer inzicht in deze gemeenschap en hoe zij van onze voorzieningen gebruikmaken. 
• We waren in gesprek met het Urban Living Lab onder aanvoering van BUas. Zij gaan verder onderzoek doen naar wat er nodig is om de jongeren in de urban scene zo veel mogelijk in hun ondernemerschap te faciliteren. 

Internationalisering
Heel 2021 stond in het teken van de gevolgen van Covid-19. Daardoor kreeg het thema Internationalisering een andere dimensie en invulling.

• We onderzochten de mogelijkheden van Europese subsidies voor de Bredase cultuursector. We startten samen met I-Opener en KEA European Affairs uit Breda met de organisatie van 3 sessies en een begeleidingstraject om de Bredase cultuursector te helpen bij het ontwikkelen van projecten en aanvragen voor Europese subsidieregelingen.
• De Stilte, Blind Walls en AIR platform Brabant ontvingen seed funding en werkten aan een Europese aanvraag.
• We versterkten de banden met landen, steden en regio’s waarmee Breda al sterke (historische) connecties heeft:
  • Spanje: sinds er voor het eerst sprake was van de komst van de Vuelta naar Breda, hebben we samen met culturele organisaties in Breda (sterker) ingezet op het ontwikkelen van duurzame culturele, internationale samenwerkingsprojecten met Spaanse partners. Zo ontwikkelden we samenwerkingen en/of projecten op het gebied van artist-in-residence (Witte Rook), Blind Walls Gallery, Stedelijk Museum en Instituto Cervantes/Spaanse ambassade en Prado.
  • Wroclaw: de jaarlijks terugkerende activiteiten in het kader van de bevrijding van Breda door de Polen droegen bij aan een actieve stedenband met partnerstad Wroclaw. In 2021 bezocht een delegatie uit Wroclaw Breda. Zij waren aanwezig bij de herdenkingsactiviteiten en de officiële opening van het Maczek Memorial Breda. Daarnaast hebben we overlegd over concrete activiteiten voor de toekomst, zoals de Breda Dag in Wroclaw in 2022.
• We breidden onze focus uit naar kansrijke landen, regio’s en steden:
  • Italië: dankzij een diner met Nederlandse cultureel attachés werkten Graphic Matters, Blind Walls Gallery, De Stilte en Brabants Internationaal Kinderfestival in 2021 en 2022 intensief samen met de Italiaanse ambassade en partners in Italië. Het BRIK Festival verwelkomde een grote Italiaanse delegatie, naast diverse andere buitenlandse gasten.
  • Italië, Engeland en Zweden: theaterwerkplaats Tiuri maakte grote ontwikkelingsstappen. Op beleidsniveau werkten ze samen met het British Council, de Nederlandse ambassde in Italië en een organisatie in Zweden.
• Culturele missie organiseren: in 2021 startten we met de voorbereidingen om in 2022 het Stedelijk Museum, BRIK, Graphic Matters en BredaPhoto internationale bezoekersprogramma's in Breda te kunnen laten organiseren. Ook werkten we aan de Vuelta om in gesprek met de eerdergenoemde organisaties te komen tot een sterk strategisch geheel met de juiste partners.
• We brachten binnen de werkgroep Internationalisering op het niveau van Brabantstad de lokale sterktes en zwaktes in beeld. Zo hebben we de samenwerking met DutchCulture en haar database versterkt en zijn de resultaten van de proeftuin Internationalisering opgehaald.

Kunst en cultuur in de publieke ruimte

• We pasten de geactualiseerde percentageregeling werkenderwijs toe bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen.
• In samenwerking met andere partijen in Breda zijn we verschillende projecten in de publieke ruimte gestart. Bijvoorbeeld het kunstwerk Artikel 1 in Park Valkenberg, het kunstproject op het Marga Mincoplein, het kunstproject slavernijverleden en 'Breda Breed'.
• Verschillende partijen uit het culturele veld hebben plannen ontwikkeld om cultuuractiviteiten in de publieke ruimte (voorstellingen, kunstroutes, kunstwerken) op een digitale manier toegankelijk te maken en er zo een extra laag aan toe te voegen. Met het bijzondere tweeluik van de Spaanse kunstenaars Reskate is de honderdste Blind Walls gerealiseerd.
• Het Stedelijk Museum Breda en het Stadsarchief Breda hebben in 2021 een pilot afgerond voor het wegwerken van de achterstanden in de registratie van de collectie. Daarmee hebben ze de werkwijze onderzocht voor een meerjarenplan voor de collectieregistratie. Dit heeft door corona wat vertraging opgelopen, omdat de inzet van personeel maar beperkt mogelijk was. Dit heeft vooralsnog geen invloed op het totale traject, dat meerdere jaren duurt.
• Met externe deskundigen hebben we 2 nieuwe standaard bruikleencontracten opgesteld voor de collecties van het Stedelijk Museum Breda en het Stadsarchief Breda. Deze gaan de komende tijd de bestaande, verouderde bruikleencontracten met verschillende collectie-eigenaren vervangen. 

Cultureel erfgoed

Ons erfgoed ... een beleving!

• Het jaarthema van 2021 was 700 jaar weekmarkt. Over de geschiedenis van de weekmarkt zijn verschillende artikelen verschenen. Ook de Open Monumentendag Breda heeft een activiteit rond 700 jaar weekmarkt georganiseerd.
• In 2021 hebben we 2 stakeholderbijeenkomsten georganiseerd en 3 interne bijeenkomsten. Daarbij is gesproken over het actieplan dat Breda voor het project WaVE maakt. Dit is in concept afgerond, conform de planning van het project.
• De Nassaudag is in 2021 niet doorgegaan vanwege corona. De Open Monumentendag is wel doorgegaan. De vrije toegankelijkheid van de open monumenten was vanwege corona wel beperkt. Het stadhuis en de Teruggave (het voormalige belastingkantoor) waren onderdeel van het programma. Ook de gemeentelijke archeologen hebben met een programmaonderdeel bijgedragen.
• In 2021 hebben we voor de stelling Breda-Geertruidenberg een stellingvisie opgesteld. Deze richt zich vooral op het zichtbaar maken van de historische objecten en het maken van toeristisch-recreatieve producten. De stellingvisie maakt deel uit van de visie op de hele Zuiderwaterlinie, die in 2021 door het samenwerkingsverband is vastgesteld.
• In 2021 hebben we de ambities van de stichting Grote Kerk verkend. Deze hangen samen met de financiële positie van de stichting. In 2021 hebben we een structurele oplossing gevonden voor de exploitatie van de Grote Kerk. De overige ambities van de stichting worden doorgeschoven naar de nieuwe collegeperiode.

Ons erfgoed ... een bron van kennis!

• Binnen de activiteiten rondom erfgoed hebben we een prioritering aangebracht. Hierbij hebben we besloten om de Lokale Onderzoeksagenda Erfgoed Breda (LOEB) niet in 2021 op te stellen.
• We krijgen vooral meer kennis over Breda’s erfgoed door ontwikkellocaties. Er zijn in 2021 41 archeologische onderzoeken uitgevoerd door de gemeente en 28 door andere marktpartijen. Daarnaast zijn er 20 onderzoeken naar de gebouwde omgeving uitgevoerd in opdracht van de ontwikkelende partijen. Ook is er onderzoek gedaan naar de historie van de jaarmarkt (het jaarthema van 2021).
• We hebben geen afspraken gemaakt met het erfgoedveld over erfgoededucatie. De steeds wisselende coronaregels zorgden ervoor dat het onmogelijk was om afspraken te maken. Om diezelfde reden zijn er in 2021 zeer beperkt lessen over archeologie en rondleidingen door het depot gegeven door team Erfgoed.
• Voor de ontwikkeling van een digitaal platform zijn in 2021 de verschillende erfgoedcollecties en de manier van documenteren onderzocht. Daarnaast hebben we gesprekken met Erfgoed Brabant gevoerd om de Brabant Cloud (een provinciaal digitaal platform) hierbij aan te sluiten.

Ons erfgoed ... we zorgen er goed voor!

• Het beheer van het archeologisch depot is ook in 2021 uitgevoerd. Vanwege de coronaregels hebben de vrijwilligers een groot deel van het jaar geen werkzaamheden uitgevoerd. De noodzakelijke werkzaamheden voor actueel onderzoek zijn uitgevoerd, de verwerking van oud onderzoek veelal niet.
• Omdat het Stadsdepot niet op korte termijn klaar is, hebben we ervoor gekozen om de huidige tijdelijke depots te optimaliseren door de fysieke standplaatsen anders te organiseren.
• De 3 heemkundige musea hebben subsidie ontvangen voor hun exposities. Vanwege corona was het bereik voor het publiek niet optimaal. Hiernaast zijn 4 subsidies voor de instandhouding van monumenten verstrekt.
• In 2021 hebben we gewerkt aan de juridische borging van het erfgoed. We hebben een nieuwe erfgoedverordening opgesteld en hebben een parapluplan Erfgoed in voorbereiding. In dit plan worden regels opgenomen voor de erfgoedkaarten, archeologie, bouwhistorie en het beschermde stadsgezicht. De erfgoedverordening en het parapluplan worden in 2022 aan de gemeenteraad voorgelegd.
• In 2021 zijn we gestart met onze visie op religieus erfgoed. In 2021 is de eerste fase van het project afgerond. Alle religieuze gebouwen zijn geïnventariseerd en zijn langs de erfgoedmaatlat gelegd. Ook heeft een eerste ronde (individuele) gesprekken plaatsgevonden met de religieuze organisaties. In 2022 starten we met de stadsgesprekken over de toekomst van het religieus erfgoed.

Ons erfgoed ... altijd in ontwikkeling!
Team Erfgoed is betrokken bij de (her)ontwikkeling van de fysieke leefomgeving. Het gaat hierbij om advisering in (gemeentelijke) projecten en om adviezen bij aanvragen voor een omgevingsvergunning. Denk aan: de herbestemming van de Klokkenberg en de Heilig Hartkerk. De betrokkenheid van de erfgoedorganisaties is daarbij minder dan gewenst. De coronaregels maakten het moeilijk om de participatie te organiseren. In 2021 hebben we op objectniveau gewerkt aan duurzaam erfgoed. Het ging hierbij om initiatiefplannen en vergunningaanvragen.

Stadsarchief
Zoals ook aangekondigd in een raadsbrief is een onderzoek gestart naar de vraag of de gemeente een rol speelde bij de gedwongen verkoop van Joods vastgoed tijdens of na de Tweede Wereldoorlog.

Binnen dit thema zien we de volgende risico's:

• Ons streven om binnen deze kunstenplanperiode meer flexibiliteit te creëren heeft mede door de coronapandemie vertraging opgelopen.
• In 2021 is de loon- en prijscompensatie van 2% nog opgenomen binnen het subsidieplafond van de basisstructuur (de MEZZ, het Chassé Theater, het Stedelijk Museum en de Nieuwe Veste). Halverwege 2021 hebben we besloten om dit voor 2022 niet toe te passen. De betreffende organisaties zijn bereid om een bijdrage te leveren aan de flexibilisering van het cultuurbudget, maar vinden het niet toepassen van de loon- en prijscompensatie daarvoor het verkeerde instrument. Vooral vanwege de cumulatieve doorwerking in de jaren daarna. In het 1e en 2e kwartaal van 2022 voeren we gesprekken met de organisaties om alternatieve mogelijkheden van flexibilisering te verkennen en uit te voeren vanaf 2023 en verder.
• Door alle coronamaatregelen moesten organisaties continu kijken wat er nog wél mogelijk was. Nog steeds zijn de gevolgen voor de lokale culturele infrastructuur zeer ingrijpend. Het is de vraag of we überhaupt wel terug kunnen naar de situatie van voor de coronapandemie.

We hebben de Strategische Onderwijsagenda Breda 2021-2024 opgesteld in nauw overleg met onze stedelijke partners op het gebied van onderwijs. Het bestuurlijk overleg voor primair en voortgezet onderwijs, het bestuurlijk overleg voor hoger onderwijs en de thematafel Breda Leert zijn voorbeelden van gezamenlijke aansturing. De jaarschijf 2021 van de Strategische Onderwijsagenda bevat wettelijke en autonome thema's. 'Werkend leren' en 'Taal en laaggeletterdheid' hebben extra aandacht gekregen.

Breda Studentenstad is verder uitgebouwd. Hiervoor werkten we samen met de onderwijsinstellingen, door bijvoorbeeld een verwelkomende introductieperiode te organiseren. Ook in 2021 was dit, ondanks de coronamaatregelen, een geslaagde week. Omdat niet alle evenementen door konden gaan, zijn niet alle gereserveerde financiële middelen ingezet.

De impact van de coronamaatregelen op studenten was groot en is ook nu nog niet voorbij. Er is specifieke aandacht nodig voor hun mentale welzijn, elkaar ontmoeten en de stad leren kennen. Samen met het mbo en hbo hebben we het GoodMood-evenement georganiseerd, waarbij studenten elkaar en de stad (beter) hebben leren kennen. Het is de bedoeling om dit ook de komende jaren te organiseren.

Internationale studenten
Internationale studenten waren tijdens lockdowns vaker eenzaam. Voor hen is het netwerk van Breda Internationals (BI) in 2021 verder uitgebreid met als resultaat een grotere betrokkenheid en deelname. Internationale studenten en expats werden welkom geheten met diverse activiteiten, waaronder stadswandelingen, een pubquiz, comedy nights en webinars (over taal en vrijwilligerswerk). Daarnaast werd er een enquête gehouden over de beschikbaarheid van sport voor internationals en is er een workshop gegeven over mentale gezondheid. Samen met BUas en Avans Hogeschool zoeken we naar mogelijke activiteiten en oplossingen voor knelpunten. Studenten denken via het Urban Living Lab ook mee over belangrijke thema’s en ontwikkelingen van de stad. 

Taal en laaggeletterdheid
In 2021 hebben de gemeente, taalaanbieders en maatschappelijke organisaties het Actieplan Taal & Laaggeletterdheid verder uitgevoerd. Een mooie ontwikkeling binnen de NT1-aanpak is de televisieserie Gewone Helden. Daarin laten taalambassadeurs zien dat laaggeletterdheid niets is om je voor te schamen. Op het vlak van digitale inclusie is veel vraag naar Digimaatjes; 1-op-1 ondersteuning in digitale vaardigheden. Taal op de werkvloer is minder aan bod gekomen vanwege corona. Breda Eenvoudig heeft aandacht gevraagd voor eenvoudig communiceren, onder andere tijdens de Huh?-parade. Ook in onze organisatie zijn we aan de slag gegaan met eenvoudig en duidelijk communiceren. Het Taalpanel ondersteunt de stad bij de kennismaking met laaggeletterdheid en laat zien hoe je moeilijke taal kunt vereenvoudigen. 

Huisvesting
De huisvesting van het primair onderwijs (po), speciaal onderwijs (so) en voortgezet onderwijs (vo) hebben we verder gedecentraliseerd naar de organisaties BreedSaam (po) en Building Breda (vo). Door dit unieke samenwerkingsmodel zijn de scholen, door de bundeling van geldstromen, tot veel meer in staat dan de partijen (en de gemeente) afzonderlijk.
 
BreedSaam heeft in 2021 een aanvullende lening ontvangen om de geplande investeringen verder uit te kunnen voeren. Daarnaast hebben zij een verzoek ingediend voor een nieuwe jaarlijkse vergoeding. Om hierover een besluit te kunnen nemen, hebben we een actuele meerjareninvesteringsplanning (MJP of IHP) nodig en een actuele businesscase. Daarover zijn we nog in overleg met BreedSaam. We hebben nu afgesproken dat de jaarlijkse vergoeding voor 2022 ongewijzigd wordt verlengd. Verder heeft BreedSaam in 2021 de problematiek op het gebied van ventilatie voortvarend aangepakt door direct een subsidie vanuit het Rijk aan te vragen (SUVIS-regeling).

Building Breda voert sinds 2008 de zorgplicht van de gemeente uit en ontvangt daarvoor een jaarlijkse vergoeding. Deze vergoeding is niet structureel verhoogd op basis van hun ambities uit het ‘Groene boekje’. In 2021 heeft Building Breda daarom geen nieuwe ambities uitgevoerd, maar hebben zij hun opgave geïnventariseerd en de financiële haalbaarheid daarvan doorgerekend. Ook zij hebben een subsidie aangevraagd op basis van de SUVIS-regeling.

In 2021 hebben we meer gedaan om de doelgroepen met een afstand tot onderwijs en werk te bereiken. Zo'n 200 mensen gaven we een praktijkverklaring, in samenwerking met onder meer het Werkgeverspunt, het regionaal mobiliteitsteam Werkt door, Breday en de beroepsagenda West-Brabant. Het thema Werkend Leren is in 2021 uitgegroeid is tot een belangrijk instrument om mensen aan het werk te krijgen en te houden. We hebben de Zorgschool gerealiseerd, waarin in 2021 meer dan 30 kandidaten met een afstand tot de arbeidsmarkt zijn opgeleid tot zorgmedewerker. Vanwege de extra middelen die we vanuit het Rijk kregen, zijn niet alle middelen uit het budget Werkend Leren in 2021 ingezet.
  
Voor de langere termijn blijven we gezamenlijk kijken naar de juiste aansluiting tussen het onderwijsaanbod en de arbeidsmarkt en de manieren waarop de wederzijdse kennismaking verbeterd kan worden. Projecten als City Deal en Urban Living Lab zijn hier goede voorbeelden van. Urban Living Lab is in 2021 bevestigd als de structurele manier van samenwerking tussen de gemeente, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en het bedrijfsleven.

Via de Citydeal Kennis Maken is de samenwerking toegespitst op 4 strategische stedelijke thema's: inclusieve samenleving, digitalisering, energietransitie en slimme mobiliteit. Het Urban Living Lab heeft met studenten van de onderwijsinstellingen in 2021 onderzoek gedaan naar onder andere de energietransitie in de wijk Fellenoord, naar gerobotiseerde stadslandbouw en naar klimaatadaptieve oplossingen die wij als gemeente in kunnen zetten.

Logistics Community Brabant (LCB) heeft zijn positie in de provincie verstevigd door samenwerkingen met het Multimodaal Coördinatie- en Adviescentrum en de Logistieke Agenda Brabant. In Breda zijn projecten in uitvoering voor stedelijke distributie (leefbare stad), retourmedicatie (zorglogistiek) en multimodaal transport.

LCB
De financiële middelen voor LCB zijn in 4 tranches beschikbaar gesteld. In 2021 hebben we de laatste tranche verstrekt. Daarover moet LCB nog verantwoording afleggen. Daarna besluiten we of zij aan de subsidieafspraken hebben voldaan.

Doordecentralisatie coöperaties onderwijshuisvesting

• De coöperaties waaraan wij onze zorgplicht voor de nieuwbouw en renovatie van scholen hebben doorgedecentraliseerd, hebben nog geen meerjarenplannen opgesteld. Dat zorgt voor onduidelijkheid. Daarom onderzoeken we de huidige status van de gemeentelijke zorgplicht en de financiële en juridische status van de doordecentralisatie onderzocht.
• Om de luchtkwaliteit op scholen te verbeteren, zijn extra middelen aangevraagd via een SUVIS-regeling. De gemeente heeft aangegeven dat zij voor 35% bijdraagt aan projecten. Als er meer projecten worden aangevraagd omdat er meer scholen zijn die niet voldoen aan de normen voor luchtkwaliteit, dan kan er een grotere claim bij de gemeente komen te liggen.

We hebben de mogelijkheden uitgewerkt van een intensievere samenwerking binnen de Baronie. Ook werken we succesvol samen met Tilburg. We hebben verkend waar we deze samenwerking nog kunnen verdiepen en verbreden. Daarnaast hebben we het Verstedelijkingsakkoord voor de stedelijke regio Breda-Tilburg verder uitgewerkt. Ook met onze zustersteden Wroclaw en Yangzhou hebben we gewerkt aan een aantal doelstellingen. Verder hebben we ingezet op een oriëntatie op Duitsland en blijven we ons onverminderd internationaal profileren in netwerken die ertoe doen, zoals Eurocities en Connected Cities and Towns.

Samenwerking SRBT en in de Baronie

• Stedelijke regio Breda-Tilburg (SRBT)
  In het bestuurlijk overleg Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (BO MIRT) van november 2020 is besloten om een verstedelijkingsstrategie en een aantal verstedelijkingsakkoorden uit te werken voor de stedelijke regio's in Brabant. De regio Breda-Tilburg is er daar één van. Samen met het Rijk, de provincie, de waterschappen en 19 gemeenten werken we dit akkoord uit voor de opgaven op het gebied van wonen, bereikbaarheid, economie, groen/blauw en klimaat/energie. Nog voor de zomer 2022 vindt hierover besluitvorming plaats in het BO Leefomgeving. In het BO MIRT dat plaatsvindt in het najaar van 2022 moet dit akkoord gesloten worden. De regionale investeringsagenda (RIA) voor de regio Breda is daarbij een belangrijke bouwsteen. Onlangs zijn we, in samenspraak met het ministerie van BZK/VRO, gestart met de verkenning van een woondeal voor de stedelijke regio Breda-Tilburg. Deze deal zien wij als ons antwoord op de versnelling van de woningbouwproductie die het Rijk gevraagd heeft. Een woondeal vormt ook een kwalitatieve verdieping en uitwerking van het verstedelijkingsakkoord.
• Baronie
  De RIA heeft voor veel energie gezorgd in de Baronie. De betrokken gemeenten willen deze energie vasthouden en met elkaar onderzoeken waar deze nog meer gevonden kan worden. Binnen de 10 Baronie-gemeenten hebben we onderzocht welke meerwaarde we kunnen behalen door intensief samen te werken. Dat heeft een extern rapport met aanbevelingen opgeleverd. Op basis daarvan werken we nu in themateams verder uit waar de kansen liggen, langs de lijnen Bestuurlijk, Fysiek (RIA / SRBT) en Sociaal. De 10 gemeenten willen de samenwerking collectief borgen in de overdrachtsdocumenten voor de aankomende bestuursperiode.
• BOELM (Breda, Oosterhout, Etten-Leur, Moerdijk)
  BOELM heeft regionale afspraken voorbereid voor nieuwe bedrijventerreinen, voor de RIA regio Breda en om het belang van de logistieke sector voor BOELM en de Regio West-Brabant (RWB) goed onder de aandacht te brengen bij de provincie. Met BUas en Avans Hogeschool hebben we de verdere samenwerking besproken.

Samenwerking RWB

• In 2021 hebben we de samenwerkingsafspraken uitgevoerd die in december 2020 zijn vastgesteld tussen de provincie en de RWB.
• Eind 2021 heeft de directeur van de RWB de opdracht gekregen om het actieprogramma verder uit te werken. Daarbij wordt per opgave aangegeven:
  • Wat de status is van de uitwerking.
  • Welke rollen de RWB als strategische organisatie blijft vervullen.
  • Welke activiteiten in uitvoering zijn en welke gemeenten hiervoor verantwoordelijk zijn.
  • Waar kansen liggen voor verdergaande boven- en sub-regionale samenwerking.
    De uitkomsten van de uitwerking maken deel uit van het overdrachtsdocument van het strategisch beraad.
• Het regionale arbeidsmarktbeleid stond ook in 2021 vrijwel helemaal in het teken van corona en de maatregelen om de effecten voor ondernemers op te vangen.
• De financiële bijdrage aan deze gemeenschappelijke regeling was uiteindelijk lager dan verwacht.

Samenwerking tussen West- en Midden-Brabant

• Tilburg/Regiodeal Midden- en West-Brabant (RWB/Breda en Hart van Brabant/Tilburg)
  Breda en Tilburg pakken een deel van de nationale opgave voor de (versnelling van de) woningbouw op. Dat doen we samen met de gemeenten binnen Hart van Brabant en de Baronie. Dit moet leiden tot een verstedelijkingsakkoord tussen beide regio's, de provincie, de waterschappen en het Rijk. Daarnaast werken Tilburg en Breda succesvol samen aan andere grote en urgente maatschappelijke opgaven, zoals mobiliteit en veiligheid. Ook hebben we verkend waar de samenwerking verdiept en verbreed kan worden. Bijvoorbeeld wat betreft de aanpak voor kwetsbare wijken.
• Regio voor Regionale Energiestrategie (RES) en waterschap
  Zoals afgesproken in het Klimaatakkoord, heeft de regio West-Brabant begin 2021 een zogeheten regionaal bod ingediend bij het Rijk. Dat bod kwam tot stand na overleg tussen de 16 gemeentes, waterschap Brabantse Delta, waterschap Rivierenland, de provincie en Enexis Netbeheer. In het bod is aangegeven wat de regio tot 2030 verwacht op te kunnen wekken aan duurzame energie. Daarnaast zijn binnen deze RES 1.0 de warmtevraag en de warmtebronnen geïnventariseerd. Bovendien hebben we een uitvoeringsprogramma RES vastgesteld dat lokaal en regionaal wordt uitgevoerd. Inmiddels zijn we gestart met het opstellen van de RES 2.0. Deze moet begin 2023 worden vastgesteld. Binnen de RES werken we ook samen met de Regionale Energie- en Klimaatstrategie (REKS) Midden-Brabant en de Amer-warmteregio (bovenregionaal warmtenet, aanlanding wind op zee).
• Provincie
  Met de provincie hebben we gewerkt aan 3 thema's uit de samenwerkingsagenda: mobiliteit, natuur & water en verstedelijking. Het ging daarbij vooral over de hoofdstructuren van het nieuwe stadscentrum, waar de spoorzone deel van uitmaakt. Ook programmering en lobbywerk zijn hier onderdeel van (zie de paragraaf Grote projecten in de stad).
• BrabantStad
  In 2021 zijn de BrabantStad-partners en de Brabantse waterschappen gestart met het opstellen van de Verstedelijkingsstrategie. We zijn gestart met een verkenning rondom gezonde verstedelijking. De resultaten daarvan nemen we mee in de strategie. Voor het thema Digitale Stad hebben we stappen gezet op het vlak van governance en financiering, zodat we in 2022 aan de slag kunnen met de uitrol van een Brabantbreed glasvezelnetwerk. De BrabantStad-partners ondertekenden daarnaast de samenwerkingsovereenkomst van de summit Slimme en Duurzame Mobiliteit BrabantStad 2020-2023. Daarin zijn afspraken gebundeld over de financiën en de personele inzet. Op het vlak van cultuur is een structurele samenwerking op gang gekomen op bestuurlijk en ambtelijk niveau.
  Daarnaast hebben we in 2021 gewerkt aan een overdrachtsdocument, als voorloper van een nieuwe Stedelijke Agenda BrabantStad 2022-2026. In het overdrachtsdocument staat op hoofdlijnen wat de meerwaarde van BrabantStad is, op welke manier we willen samenwerken en samenkomen, en wat een toekomstige vorm voor BrabantStad zou kunnen zijn, als we kijken naar de actualiteit, de bestuurlijke behoefte en de relatie tot de regio’s, het Rijk en Europa, inclusief een aantal kansrijke thema’s. De nieuwe colleges geven zo nieuw elan, vorm en inhoud aan het netwerk en de samenwerking.
• G40/VNG
  Afgelopen jaar hebben we verschillende sleutelposities ingenomen binnen de VNG en de G40. Zo waren onze bestuurders voorzitter van onder andere de Taskforce Duurzaam Economisch Herstel (Boaz Adank) en de commissie Sociale Impact COVID-19 (Paul Depla) en waren we lid van de VNG-commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs (Miriam Haagh) en de commissie Ruimte, Wonen en Mobiliteit (Lieke Hendrix). Voor het G40-netwerk leverden we de voorzitter van het stedennetwerk zelf (Paul Depla) en de voorzitter van de themagroep Zorg, Jeugd en Onderwijs (Miriam Haagh) binnen de Sociale Pijler. Hiermee hebben we de zichtbaarheid van onze stad vergroot en konden we onze wensen en belangen extra naar voren brengen. Dit leverde ons onder meer extra middelen op, zoals de MKB-deal en € 26 miljoen uit het Volkshuisvestingsfonds.

Internationale samenwerking
Meer over onze internationale samenwerking leest u in de paragraaf Stimuleren economische ontwikkeling in Breda.

Intensiveren externe betrekkingen
Door de ingrijpende sociaal-economische gevolgen van de coronacrisis moesten we in 2021 extra lobbyen richting de provincie en het Rijk. Soms deden we dat alleen en soms samen met partners vanuit verschillende netwerkverbanden. Thema’s waarop we actief lobbyden, zijn onder andere: energie en klimaat, stedelijke ontwikkeling, mobiliteit, Verbeter Breda, cultuur, de corona-aanpak en diverse onderwerpen binnen het sociaal domein. Breda is een duurzame en betrouwbare partner van het Rijk en de provincie. Zo realiseren we steeds vaker gezamenlijk onze Bredase ambities en bouwen we aan de stad en onze dorpen. De discussie over het meerschalig samenwerken is in 2021 geïntensiveerd en zal de aankomende jaren verder vorm krijgen.
 
Door de coronamaatregelen en de kabinetsformatie zijn meerdere geplande (bestuurlijke) werkbezoeken en -ontmoetingen niet doorgegaan of online of op kleinere schaal georganiseerd. Ook in Brussel en Europa waren fysieke evenementen en bijeenkomsten niet mogelijk door corona, zoals de European Week of Regions and Cities, de EU Mobility Week, de EU Green Week en fysieke deelname aan EUROCITIES en het Access City Award Network. Offline en online hebben we wel verder gewerkt aan het onderhouden van onze Brusselse relaties. Ook hebben we met succes REACT-EU-middelen binnengehaald voor Breda. Daarnaast zijn we partner geworden in een Horizon Europe-subsidieproject. We hebben 2021 daarnaast benut om een EU-impactscan en een brede EU-subsidiescan te laten uitvoeren. Beide onderzoeksrapporten bevatten tactische aanbevelingen om in 2022 en verder nog slimmer Europese kansen voor Bredase ambities te benutten.

Voor dit thema zijn geen indicatoren van toepassing.