Toelichting eigen vermogen en voorzieningen

Aan de passiva kant van de balans staan het vermogen en de schulden van de gemeente gerangschikt. Hieronder wordt ingegaan op de verschillende bestanddelen.

Het eigen vermogen van de gemeente wordt gevormd door de reserves en het rekeningresultaat.

Het resultaat bedraagt € 14,2 miljoen positief in 2024. Voor een bedrag van € 6,6 miljoen worden voorstellen voor resultaatbestemming gedaan.

Na goedkeuring van deze jaarrekening wordt op basis van het resultaat (€ 7,6 miljoen) en de vrijval uit de exploitatiereserve van eerdere resultaatbestemmingen (€ 4,5 miljoen) circa € 12,0 miljoen toegevoegd aan de algemene reserve. 

In 2024 is het verloop van de balanspost reserves als volgt:

Stortingen in en onttrekkingen uit de reserves, waarvoor reeds eerder besluitvorming is genomen, zijn op basis van deze eerdere besluitvorming reeds verwerkt in de rekening 2024. De kolom resultaatbestemming betreft de bestemming van het jaarrekeningresultaat 2023.

Algemene reserve
De algemene reserve heeft een bufferfunctie voor het opvangen van schommelingen en onvoorziene gebeurtenissen. De reserve maakt deel uit van de weerstandscapaciteit. Het is de financiële buffer van de begroting. Jaarlijks wordt een deel van het treasuryresultaat (bespaarde rente) aan de reserve toegevoegd. De rekening resultaten vloeien in principe naar de algemene reserve. In de reserve is een bedrag van € 16,5 miljoen geblokkeerd ten behoeve van de Noordelijke rondweg. Dit geblokkeerde bedrag wordt niet meegerekend in de weerstandscapaciteit. 
Conform eerdere besluitvorming zijn in de jaarrekening 2024, naast de resultaatbestemming 2023 van € 3,6 miljoen (cf. besluit 4358398), de volgende toevoegingen aan en onttrekkingen uit de algemene reserve verwerkt:

Bestemmingsreserve
Naast de algemene reserve zijn de overige reserves zogenaamde bestemmingsreserves. De bestemmingsreserves maken onderdeel uit van het eigen vermogen. Bestemmingsreserves zijn ingesteld middels een raadsbesluit ten behoeve van specifieke bestemmingen. Bestemmingsreserves zijn in wezen vrij besteedbaar vermogen, omdat de door de raad opgelegde beperking ook door de raad kan worden opgeheven.

Begrotingsreserve
De begrotingsreserve is in het verleden gevoed uit winstuitkeringen en afkoopsommen, en werd aangewend om het wegvallen van jaarlijks grote winstuitkeringen geleidelijk in de begroting op te vangen. De begrotingsreserve wordt vanaf 2016 ingezet voor het oplossen van een dekkingsverschil voor de NS-fietsenstallingen. Het saldo op de begrotingsreserve betreft de beschikbare middelen voor de exploitatie van de NS-fietsenstallingen. De basis voor deze stortingen en onttrekkingen vormen de afspraken die hierover aan de hand van de business case met de NS zijn gemaakt voor de periode tot en met 2027. De bijdrage van de gemeente Breda bedraagt in totaal maximaal € 6 miljoen gedurende de gehele looptijd. 

Exploitatiereserve
Via de exploitatiereserve worden geoormerkte bedragen zoals budgetoverhevelingen tijdelijk vastgehouden om in volgende jaren te worden ingezet. Bij de bestuursrapportage wordt aangeven welke bedragen voor overheveling in aanmerking komen. Vooruitlopend op de resultaatbestemming neemt het college hierover een besluit. De definitieve bedragen worden bij de jaarrekening en resultaatbestemming vastgesteld. Conform eerdere besluitvorming zijn in de jaarrekening 2024 de volgende toevoegingen aan en onttrekkingen uit de exploitatiereserve verwerkt:

Bij de jaarstukken en resultaatbestemming 2023 is besloten om 8,4 miljoen te storten in de exploitatiereserve. Daarnaast is er voor 3,3 miljoen aan budgetten vrijgevallen o.b.v. de jaarstukken 2023. Na verwerking van bovenstaande mutaties in 2024 bedraagt de exploitatiereserve ultimo 2024 € 15,4 miljoen. 

Investeringsreserve
Deze reserve dient ter financiering van kapitaallasten voor investeringen. Bij besluitvorming is het van belang dat bij aanvang van de kredietvotering voor het specifieke project het volledige bedrag van de investering dat gedekt wordt uit de reserve in de reserve beschikbaar moet zijn. Onttrekking aan de reserve vindt daarmee gedurende de gehele afschrijvingsperiode plaats. Door middel van een raadsbesluit worden middelen in de investeringsreserve gestort voor dekking kapitaallasten van toekomstige investeringen. Daarnaast wordt aan deze reserve rente toegevoegd in verband met de door deze reserve te dekken rentelasten van de meerjarige kapitaallasten.

Conform eerdere besluitvorming zijn in de jaarrekening 2024 de volgende toevoegingen aan en onttrekkingen uit de investeringsreserve verwerkt:

Na verwerking van bovenstaande mutaties bedraagt de investeringsreserve ultimo 2024 € 14,7 miljoen. 

Reserves bodemfonds
De bodemreserve wordt ingezet voor bodemonderzoek en sanering van (historisch) vervuilde gronden, het beleid hierover en de begeleiding ervan De ontwikkelingen in de stad zijn onzeker, de inzet is maatwerk en is niet elk jaar hetzelfde. Met het vormen van deze reserve worden de pieken en dalen in de uitgaven opgevangen. De reserve wordt tot en met 2030 gecontinueerd vanuit de decentralisatie uitkering uit de (mei)circulaire.

Na de reservemutaties in 2024 bedraagt de reserve bodemfonds eind 2024 € 3,2 miljoen.

Reserve klimaatfonds
Het klimaatfonds is een reserve ter versterking van de gemeentelijke klimaatdoelstellingen. In 2024 is er € 0,3 miljoen onttrokken als bijdrage voor het realiseren van de Energiecampus. De reserve klimaatfonds is daarmee ultimo 2024 € 1,4 miljoen.

Reserve investeringen sportverenigingen
In het bestuursakkoord 2022-2026 is er voor de gehele periode een bedrag van €1.8 miljoen gestort in de reserve investeringen bij sportverenigingen (1/3 regeling). Hierbij doet de gemeente een bijdrage (van 1/3-deel) aan sportverenigingen die investeren in sportvoorzieningen. Voor 2024 was er een bedrag van €0,8 miljoen gedoteerd. Begrote onttrekkingsbedrag was €1.536.128. In werkelijkheid is er slechts €457.191 onttrokken. Dit heeft te maken met het feit dat een groot aantal aanvragen overlopen in 2025 en dan pas uitgekeerd zullen worden of dat de beoordeling van de subsidie nog plaats moet vinden. Ultimo 2024 bedraagt de reserve €1,1 miljoen.

Reserve Versnellingsopgave Wonen
Bij het vorige Coalitieakkoord 2018-2022 zijn incidentele middelen voor de Versnellingsopgave wonen beschikbaar gesteld (€ 14 miljoen). Het doel van de bestemmingsreserve is om de te realiseren middelen beschikbaar te houden voor de Versnellingsopgave Wonen.  

Begin 2024 was € 5,562 miljoen beschikbaar ten behoeve van de versnellingsopgave.

De begrote onttrekking in 2024 bedroeg € 2,4 miljoen. De werkelijke onttrekking in 2024 bedraagt € 0,55 miljoen. Dat is € 1,85 miljoen lager dan begroot en heeft voor een groot deel te maken met onderuitnutting van de middelen die beschikbaar waren voor locatiegebonden impulsen. Deze middelen zullen in 2025 wel besteed worden.

Reserve vrouwenopvang
Deze reserve is bedoeld voor de noodzakelijke vernieuwing/verbouwing van de vrouwenopvangvoorziening. In het begrotingsproces 2024 zijn extra middelen beschikbaar gesteld voor de verbouwing/renovatie van de vrouwenopvang in de jaren 2024, 2025 en 2026. De vernieuwing/verbouwing gaat in fases. Zodra er een nieuwe fase begint, wordt de reserve (deels) onttrokken. In 2024 is er € 2,1 miljoen onttrokken aan de reserve t.b.v. de vernieuwing/verbouwing.

Reserve bovenwijkse voorzieningen
In juli 2020 is door de raad naar aanleiding van de vastgestelde Nota bovenwijkse voorzieningen een reserve bovenwijkse voorzieningen ingesteld. Doel van de reserve is om werkelijk ontvangen bijdragen te bestemmen voor de realisatie van minimaal één van de bovenwijkse voorzieningen uit de nota bovenwijkse voorzieningen. De reserve wordt gevoed door bijdragen bij alle nieuwe bouwplannen een bijdrage te vragen aan de partij die de grondexploitatie voert. De ontvangen exploitatiebijdragen worden in de reserve gestort. De kosten van beheer van de reserve en de bestedingen aan de projecten worden onttrokken aan de reserve.

Per 1 januari 2024 was de stand van de reserve € 1,8 miljoen. In 2024 zijn aan bijdragen €0.964 miljoen ontvangen en gestort in de reserve. Verder is voor het beheer van de reserve € 0.03 miljoen onttrokken uit de reserve. 

Reserve toekomstbestendig wonen
De Toekomstbestendig Wonen Regeling is een brede, integrale, regeling met als hoofddoel de bestaande particuliere woningvoorraad in zoveel mogelijk opzichten kwalitatief duurzaam te verbeteren. Er wordt integraal naar woningaanpassingen gekeken, om waar mogelijk en gewenst door de eigenaar-bewoner maatregelen op het gebied van energie en levensloopbestendigheid optimaal te combineren. Doordat de regeling breed is opgezet is één aanvraag voor de diverse aanpassingen voldoende. Concreet betekent dit dat de voorgestelde nieuwe Toekomstbestendig Wonen Regeling een raamwerkregeling is die inwoners van Breda de mogelijkheid biedt om via één lening zowel levensloopbestendige als energetische maatregelen te kunnen (laten) uitvoeren. Deze regeling brengt € 1 miljoen kapitaallasten met zich mee. De reserve toekomstbestendig wonen is bestemd ter dekking van deze kapitaallasten. In 2021 is conform besluit bestuursrapportage 2021 zaaknummer 1528103, € 1 miljoen gedoteerd aan de reserve. In 2024 hebben zich geen onttrekkingen voorgedaan, zodat de reserve ultimo 2024 € 1 miljoen bedraagt. Met ingang van 2025 zal aan deze reserve onttrokken gaan worden.

In 2024 is het verloop van de balanspost voorzieningen als volgt:

Hieronder worden deze drie groepen nader toegelicht.

Onderhoudsvoorzieningen
Deze onderhoudsvoorzieningen bestaan uit voorzieningen voor groot onderhoud aan de openbare ruimte en gebouwen. Het verloop van de onderhoudsvoorzieningen is in 2024 als volgt:

Onderhoudsvoorziening gebouwen vastgoedbeheer
Deze voorziening heeft als doel om de meerjarige kosten voor planmatig onderhoud van de gemeentelijke vastgoedportefeuille te egaliseren. Hieronder vallen onder andere gebouwen op het gebied van sport, welzijn en cultuur, brede scholen en het centrale busstation, maar ook alle gebouwen die de gemeente voor haar bedrijfsvoering nodig heeft. Daarnaast is in de voorziening de vervanging van de binnensportinventaris en het civiele en cultuurtechnische onderhoud voor de buitensport opgenomen.

Onderhoudsvoorziening parkeergarages en fietsenstallingen
De voorziening heeft tot doel de meerjarige groot onderhoudskosten van de gebouwen van de afdeling Parkeren te egaliseren. Het gaat hierbij om de parkeergarages en de fietsenstallingen. De basis voor de vorming en het beheer van de voorzieningen voor deze gebouwen zijn de zogenaamde meerjaren onderhoudsplannen zoals deze in het systeem Planon worden bijgehouden. De MJOP's zijn gebaseerd op het door de Raad vastgesteld gemiddelde onderhoudsniveau 3 op 6. De onderhoudsplannen worden jaarlijks geactualiseerd en vormen de basis voor de jaarlijkse dotatie aan de voorziening teneinde over voldoende middelen te beschikken voor de uitvoering van het (projectmatig) groot onderhoud. De voorziening is toereikend tot en met 2033.

Onderhoudsvoorziening gebouwen vastgoedontwikkeling
Deze voorziening is gevormd ten behoeve van de strategisch aangekochte panden. De hoogte van de dotatie is gebaseerd op een meerjarenonderhoudsplanning. De doorberekening is gemaakt tot 2034. Hierbij wordt uitgegaan van een doorlopende exploitatie, waarbij aanvullend rekening wordt gehouden met inmiddels genomen besluiten voor sloop en / of herontwikkeling, mede gebaseerd op de Vastgoedstrategie Havenkwartier. De inzet van de onderhoudsvoorziening heeft op dit moment voornamelijk betrekking op de panden in het Havenkwartier. Jaarlijks zal worden onderzocht of, afhankelijk van de vastgoedportefeuille op dat moment, aanpassing nodig is. In 2024 is conform begroting € 0,029 miljoen gedoteerd aan de voorziening. In de meerjarenbegroting vanaf 2025 zijn dotaties aan de voorziening begroot van € 0,19 miljoen. Met deze jaarlijkse dotatie is de voorziening volgens de meerjarenonderhoudsplanning tot en met 2034 toereikend om het geplande groot onderhoud uit te kunnen voeren. 

In 2024 heeft alleen noodzakelijk onderhoud plaatsgevonden. Zowel begroot als werkelijk bedroeg dit ca. € 0,15 miljoen.

Onderhoudsvoorziening openbare ruimte
Deze voorziening omvat het groot onderhoud aan de verharding, civieltechnische kunstwerken en waterwegen. De basis hiervoor ligt vast in beleidskaders en beheerplannen die periodiek geactualiseerd worden. In totaal was de onttrekking begroot op € 6,5 miljoen. De werkelijke stand per 1 januari 2024 was circa € 4,3 miljoen hoger dan begroot door een overloop uit 2023. De geplande realisatie is gedurende 2024 geactualiseerd naar € 6,3 miljoen. Hierbij is ook een deel voor verharding gekapitaliseerd, d.w.z. naar de investeringen overgebracht omdat het hier vervanging betrof (€ 2,1 miljoen). In totaal is op de voorziening € 5,7 miljoen gerealiseerd. Een deel van het werk schuift door naar 2025.

Onderhoudsvoorziening verkeerregelinstallaties
Voor het in stand houden van verkeersregelinstallaties (VRI’s) is in 2015 besloten tot het instellen van een specifieke onderhoudsvoorziening. Het meerjaren onderhoudsplan VRI’s wordt jaarlijks geactualiseerd op basis van uitgevoerde inspecties en gerealiseerde projecten, afhankelijk van de ouderdom, vervanging, reparatie en noodzaak van de onderdelen van de VRI’s in Breda. Bij het jaarlijks opstellen van de planning wordt zo goed als mogelijk aangesloten bij andere infrastructurele projecten en werkzaamheden in het kader van werk met werk maken.

In 2024 is een bedrag van afgerond € 0,7 miljoen bijgedragen aan het onderhoud van de verkeersregelinstallaties.

Onderhoudsvoorziening verharding achterstallig onderhoud
Bij de jaarrekening 2021 werd € 3,2 miljoen gedoteerd om de achterstalligheid in 2 jaar te kunnen oplossen. In 2023 hebben we € 2 miljoen aan werkzaamheden uitgevoerd in plaats van de begrote € 2,7 miljoen (na actualisatie € 2,4 miljoen). Na inspectie bleek dat er aanvullende achterstalligheid is. Daarom doteerden we nog eens € 5,8 miljoen aan deze voorziening.

Personeelsvoorzieningen
De personeelsvoorzieningen omvatten een voorziening voor nog te verwachten kosten voor voormalig personeel, een voorziening voor de zogenaamde APPA-voorziening (voorziening voor Algemene Pensioenwet Politieke Ambtsdragers), en vanaf 2022 een nieuwe voorziening voor spaarverlof. Het verloop van de personeelsvoorzieningen was in 2024 als volgt:

Voorziening voormalig personeel
Deze voorziening is gevormd voor de kosten die we nog verwachten voor voormalig onvrijwillig ontslagen personeel (dus niet wegens strafontslag, ouderdomspensioen of arbeidsongeschiktheid). Jaarlijks wordt een analyse gemaakt van de toekomstige verplichtingen. Tot en met eind 2026 is de voorziening voldoende voor het afwikkelen van de bestaande verplichtingen. Omdat de voorziening de komende jaren voldoende toereikend blijkt te zijn, is in 2024 € 0,3 miljoen van de voorziening vrijgevallen.

Voorziening Wet APPA
De voorziening bevat pensioenreserveringen en wachtgelden van voormalige politieke ambtsdragers (wethouders). De APPA-voorziening wordt jaarlijks aangepast op basis van de extern opgestelde actuariële berekeningen van de pensioenverplichtingen aan (voormalige) politieke ambtsdragers. Naast de jaarlijkse onttrekking uit de voorziening van € 0,8 miljoen is in 2024 € 1,44 miljoen aan de voorziening gedoteerd. Conform de meest actuele berekeningen (eind 2024) bedraagt de pensioenverplichting € 7,2 miljoen en de wachtgeldverplichting € 0,4 miljoen, bij elkaar € 7,6 miljoen.

Voorziening spaarverlof
Vanwege een aanpassing van de cao is vanaf 2022 het zogenoemde verlofsparen ingevoerd. Met deze nieuwe regeling kunnen medewerkers diverse soorten verlof in één keer omzetten in spaarverlof. Omdat sprake is van een spaarsaldo dat in de tijd waarschijnlijk niet gelijk is qua toevoegingen en opnamen moet hier een voorziening voor worden opgenomen. Jaarlijks wordt een analyse gemaakt van de hoogte van de voorziening, zodat deze toereikend blijft voor het totaal aantal uren spaarverlof. Op basis van het inzicht en de actuele data bij het opstellen van de jaarrekening is in 2024 € 3,6 miljoen benodigd.

Overige voorzieningen
De groep overige voorzieningen bestaat uit een voorzieningen voor riolering, afvalservice, archivering Juzt, en van derden verkregen middelen met een specifiek bestedingsdoel. Het verloop van de overige voorzieningen was in 2024 als volgt:

Voorziening riolering
De voorziening riolering is bedoeld voor de egalisatie van de tarieven voor de rioolheffing en het opvangen van financiële tegenvallers. De tarieven voor de rioolheffing voor 2024 zijn op basis van het Bestuursakkoord 2022-2026 met 2% gestegen t.o.v. 2023, na de verlaging in 2023 met 17,5% t.o.v. 2022 . Er was in 2024 een onttrekking uit de voorziening begroot van € 2,2 miljoen. Oorzaak is dat de rioolheffing niet meer dekkend is voor het kostenniveau. Het jaarresultaat gaf mét deze onttrekking een positief saldo van € 0,4 miljoen . Deze is gedoteerd aan de voorziening, waardoor per saldo een onttrekking van € 1,8 miljoen is gedaan.
Op het vlak van reiniging en inspectie is geld over gehouden i.v.m. capaciteitsproblemen bij de aannemer. Ook de begrote kapitaallasten zijn niet geheel gehaald. Een aanzienlijk deel van de exploitatiekosten wordt besteed aan het oplossen van rioolverstoppingen en kolken zuigen. Verschillende ploegen werken in de stad aan het weghalen van boomwortels uit huisaansluitingen, vernieuwen van straatkolken of het repareren van een rioolleiding om de weg te herstellen. Door de vele regen waren er veel meldingen en het wegwerken van de meldingen is met hoog grondwater lastiger. Hier is meer op uitgegeven dan begroot.

Voorziening afvalservice
De voorziening Afvalservice is bedoeld om de lasten en baten te egaliseren voor het huishoudelijke deel van de afvalinzamelings- en verwerkingskosten. In 2024 was een onttrekking verwacht van € 0,2 miljoen. Uiteindelijk is er € 0,8 miljoen onttrokken waardoor de voorziening eind 2024 leeg is. 

Voorziening archivering Juzt
Bij de afwikkeling van de liquidatie van Juzt is afgesproken, dat de Gemeente Breda de bewaarderstaken voor de verplichtingen rondom het bewaren van de verschillende soorten dossiers (cliëntendossiers,
personeelsdossiers, financiële dossiers en bestuursarchief) van Juzt voor de komende 20 jaar overneemt en uitvoert. Om dit uit te kunnen voeren heeft de gemeente Breda middelen van € 1,4 miljoen ontvangen.

Voorziening van derden verkregen middelen met een specifiek bestedingsdoel
Deze voorziening is, ingevolge het BBV, bestemd voor van derden (niet zijnde andere overheidsinstellingen) verkregen middelen die specifiek besteed moeten worden en die beschikbaar zijn voor het volgende begrotingsjaar. Onder deze voorziening zijn middelen toegevoegd voor van derden ontvangen afkoopsommen ten behoeve van parkeervoorzieningen, bijdrage project wind A16, bijdrage social return, en bijdrage afvalfonds Nedvang.