Openbare ruimte is de fysieke ruimte in de stad en omliggende dorpen die voor iedereen vrij toegankelijk is. In deze ruimte vinden veel dagelijkse activiteiten plaats zoals verplaatsing van A naar B, ontmoeten, verblijven en recreëren. Plaatsen die onder de openbare ruimte vallen in Breda zijn onder andere straten, parken, pleinen, speeltuinen en de singels. In de openbare ruimte van de gemeente Breda kennen we vijf kapitaalgoederen. Het beheer en onderhoud in de openbare ruimte van de gemeente Breda heeft de volgende kapitaalgoederen:
- Wegverhardingen;
- Civieltechnische kunstwerken;
- Openbare verlichting;
- Bomen;
- Waterwegen en -voorzieningen.
Het kapitaalgoed riolering is onderdeel van de openbare ruimte en heeft bijzondere wettelijke eisen en financiering en heeft daarom een eigen systematiek en beheer- en onderhoudsbenadering en is opgenomen in een aparte paragraaf.
In de beleidsplannen van de gemeente staat hoe doeltreffend het beheer van de voorzieningen in de openbare ruimte moet zijn.
De begroting is voor dagelijks onderhoud en beheer. In 2018 actualiseerden we het beleidskader kapitaalgoederen. Voor 4 van de 5 kapitaalgoederen (openbare verlichting uitgezonderd) stond het budget op gespannen voet met de afgesproken onderhoudsniveaus. In het bestuursakkoord Lef en Liefde (2018) is vanaf 2019 € 2,1 miljoen extra jaarlijks budget beschikbaar gesteld voor het beheer en onderhoud van de kapitaalgoederen.
Wegverhardingen
Uit de evaluatie in 2017 en actualisatie 2018 bleek dat het onderhoudsniveau Bmin het juiste niveau is voor het effectief onderhouden van wegverhardingen. Het beschikbare budget voor het op peil brengen en houden van het onderhoud aan de wegverhardingen was echter te beperkt om de gestelde doelen in 2020 te behalen. Voor het inlopen van de achterstand en het op peil houden maakten we € 1,1 miljoen per jaar extra budget vrij. Bij de weginspectie in 2020 constateerden we een trendbreuk in de kwaliteit van de wegverhardingen in Breda en de omliggende dorpen. Afgelopen jaren was, net als in de actualisatie van 2018, een stijgende lijn zichtbaar na jaren van afnemende kwaliteit. Deze stijging heeft niet doorgezet. In de evaluatie kapitaalgoederen 2021 kijken we naar het al dan niet behalen van de gestelde kwaliteitsafspraken voor het op peil brengen en houden van de wegverhardingen binnen de beschikbaar gestelde budgetten.
Civieltechnische kunstwerken
Vanuit het beleidskader kapitaalgoederen is gekozen om de civieltechnische kunstwerken op een C-kwaliteit te onderhouden. Een C-kwaliteit komt overeen met een situatie waarin geen onaanvaardbare veiligheidsrisico’s zijn en civieltechnische kunstwerken optimaal gebruikt kunnen worden. Uit de evaluatie in 2017 en de actualisatie in 2018 bleek dat het beschikbare budget voor het op peil brengen en houden van het onderhoud aan de civieltechnische kunstwerken te beperkt was. Met het bijgestelde budget (actualisatie kapitaalgoederen 2018) maakten we financiële ruimte om te onderhouden op C-niveau. Het streven is om over ongeveer 4 jaar een betrouwbaar en actueel beeld te hebben van de toestand. Vanuit deze basis zetten we vervolgstappen richting een meer planmatig en risico gestuurd beheer en het optimaliseren van de levensduur.
Openbare verlichting
Veel van de 40.000 armaturen en lantaarnpalen zijn toe aan onderhoud of vervanging. Met reguliere onderhoudswerkzaamheden en de verduurzamingsimpuls wordt deze achterstand weggewerkt. Afgelopen jaar werd, naast de reguliere onderhoudswerkzaamheden, voornamelijk gewerkt aan het uitvoeren van de verduurzamingsimpuls van 8400 armaturen (en de versleten palen). Tot 2020 werden 5700 armaturen vervangen. Door leverantie problemen als gevolg van corona is het niet gelukt om de gehele verduurzamingsimpuls af te ronden. In 2020 werden de resterende armaturen vervangen. Daarnaast is in 2020, met de inzichten en ervaringen uit de huidige verduurzamingsimpuls, een nieuw verduurzamingsplan gemaakt voor de resterende 25.000 armaturen. Deze verduurzamingsslag beslaat de periode 2021-2030. In 2021 zal hier de eerste uitvoering aan gegeven worden.
Bomen
Veel van de bijna 90.000 bomen in Breda zijn aan vervanging toe. Een grote vervangingsgolf dient zich aan. De afgelopen periode was er onvoldoende geld beschikbaar voor een duurzame aanpak van de vervanging van bomen. Alleen de gevaarlijke oude en zieke bomen zijn om veiligheidsredenen gekapt. Herplant vond niet op de gewenste manier plaats. In bestaande boomstructuren zijn bijvoorbeeld kleine of geen bomen herplant. Boomstructuren kalven hierdoor af en verliezen hun maatschappelijke, landschappelijke, verkeersgeleidende werking en ecologische waarde en werking. Hier is dan ook sprake van kapitaalvernietiging. Het regulier onderhoudsplan (B-minniveau) gaat er van uit dat de bomen vanuit de beschikbare middelen zo worden onderhouden dat ze hun aantrekkelijkheid als decor niet verliezen, hittestress helpen tegen te gaan en dat ze hun landschappelijke, ecologische en (verkeers)geleidende waarde optimaal waarmaken. Waardevolle bomen, boomgroepen en boomstructuren worden op tijd en doorlopend beheerd, onderhouden en vervangen wat afkalving bij boomstructuren voorkomt. Een ander probleem is wortelopdruk op plaatsen waar bomen te krappe groeiplaatsen hebben. We maken inzichtelijk wat de financiële consequenties zijn voor het wegwerken van de wortelopdruk in de komende jaren. Daarnaast zijn bomen levend materiaal in de openbare ruimte. In 2020 zagen we dat het veranderende klimaat impact heeft op het bomenbestand van de stad. Door droogte en storm zijn er meer bomen uit de stad verwijderd die niet allemaal zijn terug geplant. Verder hadden ziekten en plagen een grote invloed op het beheer van de bomen. Naast de eikenprocessierups ook de kastanje bloedingsziekte en essentaksterfte. In het bestuursakkoord staat jaarlijks € 40.000 voor het planten van extra bomen in de boomstructuur. Dit bedrag is om binnen de financiële kaders te blijven in 2020 niet hiervoor gebruikt.
Waterwegen en watervoorzieningen
Breda heeft honderden kilometers waterlopen, duikers en diverse vijvers, plassen, havens, overige watervoorzieningen zoals watertappunten, bluswatervoorzieningen en waterspeelplekken waar het beheer en onderhoud van wordt uitgevoerd. In het beleidskader kapitaalgoederen openbare ruimte is voor waterwegen en watervoorzieningen afgesproken deze op een C-kwaliteit te beheren en te onderhouden. De beheeractiviteiten bestaan uit dagelijks of jaarlijks onderhoud, inspecties en vervanging en worden waar mogelijk in samenhang met het beheer en onderhoud van waterschap Brabantse Delta opgesteld en uitgevoerd. Een gemiddeld C-niveau betekent dat de voorzieningen een slechte onderhoudsstaat mogen hebben. Ze moeten wel bruikbaar en veilig blijven.
In de huidige situatie onderhouden we het areaal op een combinatie van C- en D-niveau. Technisch gezien is er sprake van een grote achterstand bij het op peil houden van de kwaliteit van kantbeschoeiingen en het baggeren. Met de vaststelling van het coalitieakkoord Lef en Liefde en het vaststellen van de begroting 2019 is € 0,3 miljoen beschikbaar om op C-niveau te beheren en onderhouden. Met het op kwaliteitsniveau C brengen van de waterwegen en watervoorzieningen leveren we een positieve bijdrage aan een duurzame, herkenbare en gedeelde openbare ruimte. Afgelopen jaar lukte het niet om de opgelopen achterstand in het uitvoeren van het programma Waterwegen als gevolg van de PFAS problematiek in te lopen. Wel voerden we regulier onderhoud uit.