Duurzaam wonen in Breda

• De gemeente en de corporaties hebben afgesproken dat zij zich ieder vanuit hun eigen rol zouden inzetten om 1.200 sociale huurwoningen te bouwen óf in harde plannen vast te leggen in de periode 2019 tot en met 2022. Deze opgave is op gemeentelijk niveau gehaald, maar onvoldoende met de Bredase corporaties. Zij hebben in deze periode 522 sociale huurwoningen opgeleverd of in harde plannen vastgelegd. In de Bredase Woon- en Bouwagenda trekken we gezamenlijk op en hebben we afspraken gemaakt om deze bestuursperiode 1.800 sociale huurwoningen in harde plannen vast te leggen.
• De corporaties en de gemeente hebben een overeenkomst ondertekend met aanvullende afspraken over de bouw van sociale huurwoningen. Hiermee willen we de voorwaarden voor de corporaties scheppen om de gewenste sociale huurwoningen te bouwen of te verwerven. We zetten extra in op de bouw van sociale huurwoningen door Bredase corporaties.  
• Bij het thema ‘grote woonprojecten in de stad’ beschrijven we de stand van zaken van de woningbouwopgave.

We hebben in 2022 samen met de corporaties en de huurderskoepels gewerkt aan vele thema’s en onderwerpen die zijn vastgelegd in de alliantieafspraken, waaronder:

• De evaluatie van de 'plus' op de Kwetsbare wijken en Vroegsignaleringswijken is uitgevoerd.
• Het projectplan Transformatieopgave buurten is gestart.
• We hebben overeenstemming bereikt over de resterende inzet van de locatiegebonden impulsen.
• Met de corporaties hebben we samenwerkingsafspraken gemaakt over nieuwbouw.
• De projectvoorbereiding voor Anders Wonen is gestart.
• Om te komen tot een grotere ‘goedkope’ woningvoorraad hebben we de notitie Verruiming Goedkope Voorraad vastgesteld. Daarin is afgesproken welk instrumentarium daarvoor wordt ingezet.
• De jaarrapportage Klik voor Wonen 2021 is gepresenteerd. Daaruit blijkt dat de druk op de sociale huurmarkt onverminderd hoog is.
• We hebben afspraken gemaakt met de corporaties over de opvang en huisvesting van asielzoekers, vluchtelingen en statushouders.
• We hebben gewerkt aan de Jaarschijf 2023. Binnen de alliantie hebben we afgesproken om voor 2023 toe te werken naar een ‘opgepluste’ jaarschijf. Dat is een ‘plus’ boven op de bestaande afspraken, waarin we de concrete resultaten en activiteiten per thema noemen én de ‘opgepluste’ ambitie met de bijbehorende rollen en verantwoordelijkheden. Een belangrijk onderdeel van die ‘plus’ is het aantal woningen (permanent en tijdelijk), de nieuwe taakstelling voor statushouders en de bijbehorende afspraken over de toewijzing van woningen. Daarnaast ligt de nadruk op zorg- en energiearmoede, veiligheid, wonen en zorg, en duurzaamheid.

In 2022 hebben we de actualisatie van de doelgroepenverordening voorbereid. Daarbij nemen we 'sociale koop' op als nieuwe categorie. Verder hebben we in 2022 de regeling Opkoopbescherming opgesteld, die wordt opgenomen in de Huisvestingsverordening Breda. Hoewel opkoopbescherming vooral een verhuurverbod is, leidt het ook tot het zelf bewonen van gekochte woningen.

Het project voor de eerste 150 tijdelijke woningen loopt en de haalbaarheidsstudie voor 500 aanvullende tijdelijke woningen op 3 aangewezen locaties is gestart. Daarnaast hebben we de verkoop afgerond van een kantoorgebouw waar tijdelijke woningen worden gemaakt. In 3 projecten (Eigenwijks Brabantpark, Gageldonksestraat en gemengd wonen aan de Rijpstraat) onderzoeken we een andere manier van organisatie en financiering. De campagne Wonen met gemak is na een gedwongen stilstand door covid weer hervat.

De middelen uit het bestedingsplan Impuls voor de woonagenda zijn deels ingezet bij projecten. Hierin is € 2,1 miljoen beschikbaar gesteld voor de bouw van sociale huurwoningen. Voor dit volledige bedrag hebben de Bredase corporaties een subsidieaanvraag ingediend. Voor middeldure woningen is € 6,6 miljoen beschikbaar. Hiervan wordt circa € 2,5 miljoen ingezet voor de bouw van middeldure woningen in de Bouverijen en bij Klavers Jansen. De resterende middelen zijn nog niet ingezet vanwege het complexe planproces van een aantal woningbouwprojecten. Deze middelen worden meegenomen in een nieuw bestedingsplan Wonen (inclusief woonzorgeenheden) en gebiedsontwikkeling voor de periode 2022-2026. 

Startersleningen:

• In 2022 zijn er 14 startersleningen verstrekt aan koopstarters tot en met 35 jaar. Dit is veel minder dan in voorgaande jaren. Dat kwam vooral door een tekort aan koopwoningen in het prijssegment waarvoor mensen een starterslening konden aanvragen.
• Er zijn 29 Toekomstbestending Wonen-leningen verstrekt aan mensen die in hun eigen huis en omgeving willen blijven wonen en/of energiemaatregelen willen treffen. 25 leningen bestonden enkel uit duurzaamheidsmaatregelen en 4 bestonden uit een combinatie met levensloopbestendige maatregelen. 

In 2022 hebben we 15 formele verzoeken in behandeling genomen voor een toetsing aan de huisvestingsverordening en/of het splitsen van panden met woonruimten in meerdere appartementsrechten. Daarnaast hebben we in 2022 een regionaal woningbehoefteonderzoek uitgevoerd. De definitieve resultaten delen we in het eerste kwartaal van 2023. De Taskforce en het Actieplan Doorstroming zijn doorgeschoven naar 2023 vanwege de beperkte personele capaciteit.

Er zijn geen risico's voor dit thema benoemd. 

De inwerkingtreding van de Omgevingswet is opnieuw uitgesteld, dit keer tot 1 januari 2024. Op dit moment werken we al in de geest van de Omgevingswet. We hebben het intakeproces verbeterd en werken met een intaketafel en een omgevingstafel. Die evalueren we in 2023 en waar nodig stellen we die bij. We zijn gestart met de omgevingstafel en hebben een verplichte participatieleidraad voor alle ruimtelijke ontwikkelingen in de stad. Hiermee betrekken we alle relevante partijen op een snelle, duidelijke en transparante manier. Ontwikkelende partijen stellen bij grootschalige en complexe gebiedsontwikkelingen een participatieplan op, dat wij toetsen aan de participatieleidraad.

Wanneer we nieuwe initiatieven en plannen beoordelen, zijn de ambities van de stad, zoals vastgelegd in de Omgevingsvisie 2040, het toetsingskader. Waar nodig sturen we deze initiatieven en plannen bij. 

Bij ruimtelijke ontwikkelingen bepalen we de optimale kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Vooruitlopend op de Omgevingswet verankeren we die kwaliteit nu al in een groot aantal bestemmingsplannen die we voorbereiden voor bestuurlijke besluitvorming. Daarmee faciliteren we de groeiambities van de stad zo goed mogelijk binnen het nu nog geldende wettelijke kader.

• We hebben een pakket aangeschaft en ingericht waarin we de bestaande bestemmingsplannen hebben opgenomen als voorbereiding op het tijdelijke omgevingsplan. Ook kunnen we testen en oefenen met plannen die samen het uiteindelijke omgevingsplan gaan vormen. We hebben in dit pakket een standaard gemaakt waarmee we dit omgevingsplan op kunnen bouwen. We hebben daarnaast een meerjarenplanning opgesteld, waarin we de gebieden hebben bepaald waarvoor we een omgevingsplan gaan maken en een tijdspad hebben bepaald voor de uitwerking daarvan. Hiermee werken we in 5 jaar toe naar één omgevingsplan voor het hele grondgebied van de gemeente Breda. Daarmee vervangen we alle nu nog geldende bestemmingsplannen. Bij de uitwerking van de omgevingsplannen gaan we beleidsneutraal te werk. We zijn in het eerste gebied gestart om het deelomgevingsplan te maken, dat de test vormt voor de volgende deelgebieden. Zo blijven we ons systeem voor juridisch-planologische instrumenten testen en doorontwikkelen. De uitvoering van de meerjarenplanning blijft alleen haalbaar met extra middelen en capaciteit. 
• We werken aan een parapluplan met regels voor veelvoorkomende vragen, zoals dakkapellen en uitbouwen. 
• We verbeteren het niveau van onze dienstverlening met de middelen die daarvoor beschikbaar zijn gesteld. We stellen onder meer een coördinator klantvragen en een schrijfcoach aan. Ook werken we onze keten voor Intake en Initiatieven verder uit en we beschrijven de rollen en functies die daarin een plek krijgen. 
• De software die wij gebruiken voor het proces en de archivering van alle initiatieven en vergunningen, is ingericht en aangepast aan de Omgevingswet. 

We zien nog steeds een risico dat de landelijke voorziening niet op tijd klaar is, onvoldoende getest is en dat wij er onvoldoende mee hebben kunnen oefenen. Minister De Jonge heeft (onder meer door de technische onvolkomenheden in de landelijke voorziening) besloten om de invoeringsdatum van de Omgevingswet te verschuiven naar 1 januari 2024. Wij blijven daarom noodgedwongen met tijdelijke oplossingen te werken. Daarmee kunnen we oefenen met de nieuwe manier van werken, maar hiervoor blijven extra capaciteit en middelen nodig.

Voor dit thema zijn geen indicatoren van toepassing.

• We hebben stappen gezet om de woningbouwopgave uit het bestuursakkoord ‘Dichtbij doen, samen sterk vooruit’ te halen. Die opgave bestond uit de bouw en het in harde plannen omzetten van 6.000 woningen in deze bestuursperiode (30% sociale huur, 40% middelduur en 30% vrije sector). Om deze doelstelling te halen, hebben we een handelingsperspectief opgesteld voor nieuwe en lopende woningbouwprojecten. Projecten waarvan het bestemmingsplan is vastgesteld of de anterieure overeenkomst is getekend, willen we zo snel mogelijk laten bouwen. Bij projecten in de zachte plancapaciteit hebben we een selectie gemaakt op basis van het aantal woningen (> 20) en het aandeel betaalbaar (< 70%). Bij het merendeel van deze projecten is het programma gewijzigd naar 30/40/30. Bij de overige projecten is snelle realisatie een eis. Deze aanpak heeft onder meer geleid tot het versneld vaststellen van de haalbaarheid van een aantal projecten of het tekenen van de anterieure overeenkomst. Daarnaast leidt dit tot de ontwikkeling van circa 600 extra woningen (200 sociale huur en 400 middelduur).  
• In 2022 zijn 971 woningen gebouwd: 132 sociale huur, 133 middelduur, 665 vrije sector en van 41 woningen is het prijssegment nog onbekend. 11 woningen zijn gerealiseerd door Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO).
• In deze bestuursperiode is voor 312 woningen een hard plan gemaakt: 35 sociale huur, 95 middelduur en 178 vrije sector. In het nieuwe bestuursakkoord zijn afspraken gemaakt over het aanjagen van de woningbouw. Uitgangspunt is om meer betaalbare woningen te bouwen, waarbij het uitgangspunt is 30% sociale huur, 40% middelduur en 30% vrije sector. Om de doelstellingen te bereiken is er in 2022 gestart met het maken van een instrumentenkoffer betaalbaar wonen. Deze zal in 2023 ter vaststelling aan de gemeenteraad worden voorgelegd.
• In het BO MIRT is besloten om bij te dragen aan mobiliteitsmaatregelen voor de ontwikkeling van de grootschalige woningbouwlocatie ’t Zoet met € 49,7 miljoen. In het BO Leefomgeving is een subsidie toegekend van € 16,25 miljoen voor de ontwikkeling van het Chassékwartier. Voor beide gebieden werken we de planvorming verder uit om aan de voorwaarden van deze subsidies te kunnen voldoen, onder meer in tempo, aantal woningen en cofinanciering.

Om onze doelstellingen op het gebied van woningbouw te bereiken, is een nieuwe versnellingsagenda nodig. Daarom hebben we gewerkt aan de uitwerking en uitvoering van de Bredase Woon- en Bouwagenda. Deze agenda bevat acties aan de hand van 5 pijlers: samenwerking, lopende projecten, nieuwe projecten, procesaanpak en beleid op orde. We werken onder meer aan een betere procesaanpak van projecten, een aanpassing van ons beleid (zoals een nieuwe doelgroepenverordening) en een nieuw bestedingsplan.

Het aantal projecten waar we aan werken is toegenomen. Ook zijn projecten vaker groter in omvang en complexiteit. We doorlopen ruimtelijke procedures om de bouw van woningen mogelijk te maken. Voor onder meer de projecten Heikantsestraat, Tuinzigtlaan, Hof van Cantrijn, Cosunpark en Slotlaan hebben we een nieuw bestemmingsplan vastgesteld om de bouw van woningen mogelijk te maken.  

De Regionale Investeringsagenda, die in 2021 is uitgewerkt, was bedoeld als bouwsteen voor een verstedelijkingsakkoord SRBT. Medio 2022 is echter gebleken dat het Rijk op dit punt zijn koers heeft veranderd. Tijdens het BO Leefomgeving bleek dat het Rijk niet langer afspraken wil maken met de individuele stedelijke regio's in Brabant. Daarmee is een verstedelijkingsakkoord SRBT (als uitwerking van de verstedelijkingsstrategie Brabant) van de baan. In plaats daarvan wil het Rijk afspraken maken op de schaal van het NOVEX-gebied Stedelijk Brabant. SRBT is daar een onderdeel van.

Tijdens het BO MIRT in november 2022 hebben we een eerste versie van het Ontwikkelperspectief Stedelijk Brabant besproken. In een volgende versie, die we bespreken tijdens het BO Leefomgeving in juni 2023, zijn de regionale paragrafen uitgewerkt, inclusief een eerste set van afspraken met het Rijk, de provincie en de regio. Het concept van de verstedelijkingsstrategie SRBT uit 2022 wordt hiervoor geüpgraded naar een Ontwikkelperspectief SRBT, dat een onderdeel vormt van het Ontwikkelperspectief Stedelijk Brabant.

De opgaven op de Bredase woningmarkt zijn groot en de doelstellingen op het gebied van woningbouw zijn ambitieus. We hebben een groot aantal bestemmingsplannen in voorbereiding voor bestuurlijke besluitvorming. Het aantal woningbouwprojecten groeit. Tegelijkertijd is de realisatie hiervan complex, mede door de veranderende economische situatie, de druk op de arbeidsmarkt, de stijgende grondstofkosten en de stikstofproblematiek. Dit kan leiden tot vertraging en zelfs stagnatie van de bouw. Daarom werken we nauw samen met onze partners om deze projecten tóch af te ronden.

De bereikbaarheid per auto en per fiets is verder verbeterd dankzij meerdere infrastructurele projecten, zoals de turborotonde aan de Leursebaan. Ook hebben we meerdere plannen gemaakt om de komende jaren straten en wegen aan te passen. Via campagnes hebben we inwoners en bezoekers van Breda bewuster gemaakt van hun mobiliteitsgedrag.

Door de stikstofproblematiek is de uitbreiding van de A58 tussen de knooppunten Galder en Sint Annabosch én tussen Breda en Tilburg door het Rijk op pauze gezet totdat er zicht is op een oplossing en voldoende financiën. Daarnaast hebben we onderzoek gedaan naar de gevolgen van de (regionale) woningbouw op de mobiliteit. De belangrijkste conclusie: er is een multimodale mobiliteitstransitie nodig is om onze regio en onze stad goed bereikbaar te houden. In het BO MIRT in november 2022 hebben we daarom afspraken met het Rijk gemaakt om te komen tot een gezamenlijk multimodaal mobiliteitspakket voor de stedelijke regio Breda-Tilburg. Dit pakket moet ook de gevolgen voor het lokale wegennet verzachten van het gepauzeerde werk aan de A58. 

Door de coronapandemie is het aantal OV-reizigers aanzienlijk gedaald. Daarnaast heeft de NS de dienstregeling aangepast vanwege een personeelstekort. Dit alles is ten koste gegaan van de (inter)nationale bereikbaarheid van Brabant in zijn algemeenheid en van Breda in het bijzonder. Bestuurlijk en ambtelijk hebben we gelobbyd om de dienstregeling weer op het oude niveau te krijgen. De Tweede Kamer heeft hierover eind 2022 een motie aangenomen, waardoor de staatssecretaris ervoor moet zorgen dat dit zo snel mogelijk gebeurt. Verder hebben we gewerkt aan een betere OV-verbinding met Utrecht. Tijdens het BO MIRT in maart 2022 hebben alle betrokken gemeenten, provincies en het Rijk de intentieovereenkomst getekend over de BRT (BusRapidTransit) naar Utrecht. De komende jaren werken de samenwerkingspartners dit verder uit.

(Binnen)stedelijke bereikbaarheid 
We hebben meerdere acties uit de samenwerkingsagenda met de provincie uitgevoerd:

• We hebben gewerkt aan een gezamenlijke studie naar hoogwaardig openbaar vervoer (HOV) in Breda. Deze studie wordt in 2023 afgerond.
• Voor de nieuwe busremise aan de Frankenthalerstraat is grond beschikbaar gekomen voor de provincie. De plannen worden uitgewerkt, zodat de nieuwe remise in 2025 in gebruik kan worden genomen.
• De afronding van de fietsroute Breda-Tilburg is in consultatie en wordt uitgewerkt naar een Definitief Ontwerp. Andere fietsroutes zijn via het Brabantse Netwerk Fiets (BTF) op de agenda gezet. Hieronder vallen onder meer een onderzoek naar de haalbaarheid van de routes Prinsenbeek-Zevenbergen(-Moerdijk) en de Haagse Beemden. Het BTF vormt de input voor het Nationaal Toekomstbeeld Fiets. In 2022 hebben we het actieplan Fietsen opgesteld, dat in het eerste kwartaal van 2023 aan de gemeenteraad wordt aangeboden. Hierop vooruitlopend hebben we in 2022 verschillende maatregelen uitgevoerd om de positie van de fiets in het verkeer te versterken (educatief en infrastructureel).
• Eind 2022 berichtte vervoerder Arriva te zullen stoppen met het Bredase nachtbusvervoer vanwege personeelstekort. We hebben bij Arriva aangedrongen op het behoud van de nachtbussen. We zijn samen op zoek naar een oplossing. 
• Voor de nieuwe OV-concessie 2025 heeft de provincie eind 2022 het programma van eisen vrijgegeven voor consultatie. De gemeente Breda en de regio West-Brabant hebben daar een op elkaar afgestemde zienswijze voor ingediend.
• De taxibranche vroeg in 2022 weer de nodige aandacht vanwege onvrede over de handhaving en (de uitvoering van) het keurmerk. De website kwaliteitstaxibreda.nl is sterk verbeterd en wordt beter benut als communicatiemiddel. In 2022 zijn we gestart met het evaluatieonderzoek van de taxiverordening, dat in het eerste halfjaar van 2023 wordt afgerond.
• In 2022 zijn we gestart met de parkeerregulering in Brabantpark en Sonsbeeck. Beide trajecten worden in de eerste helft van 2023 afgerond. Daarnaast is de regulering van het laatste deel van de wijk Linie in december afgerond. Parkeerregulering in de wijken Boeimeer en Sportpark is doorgeschoven naar 2023.
• In 2022 hebben we ruim 1 miljoen fietsparkeerders in de stallingen ontvangen. Daarnaast hebben we een forse stap gezet in de flexibele stallingen met bijvoorbeeld een ponton op het water om de fietsparkeerdruk rond de haven te verminderen. Andere voorbeelden van flexibele stallingen zijn de pop-up-stalling bij de thuiswedstrijden van NAC Breda en grote stallingen met 4.000 plaatsen bij onder andere Breda Live. In totaal wisten 26.526 fietsparkeerders de pop-up-stallingen te vinden. Het nieuwe barcodesysteem levert veel bruikbare data op voor onze bedrijfsvoering en dienstverlening. Alle parkeerdata komen samen in een parkeermonitor die sinds medio 2022 operationeel is.
• Binnen het programma SmartwayZ werken overheden (waaronder de gemeente Breda), het bedrijfsleven en kennisinstellingen samen aan smart mobility-projecten om de bereikbaarheid op andere manieren te verbeteren dan extra asfalt aanleggen. Denk daarbij aan:
  • de inzet van slimme verkeerslichten (iVRi’s). Hiervan waren er eind 2022 33 operationeel in Breda, wat neerkomt op een derde van alle VRi’s. Een goed voorbeeld is de Ettensebaan, waar het vrachtverkeer met behulp van iVRI's ‘een streepje voor krijgt’. Daarnaast zijn we een pilot gestart met de brandweer, waarbij zij 4 voertuigen hebben uitgerust met apparatuur die hun prioriteit geeft bij de iVRI's. Deze geslaagde pilot zetten we voort. 
  • Schwung is in de hele stad uitgerold, bij traditionele VRI's en iVRI's. Dit laat een positief effect zien voor de fietsers die deze app gebruiken.
• De parkeerregulering en de lage parkeernorm voor woningen leiden regelmatig tot bezwaarschriften en rechtszaken, die toenemen in aantal en complexiteit. Dit legt een fors beslag op onze capaciteit. Tot nu toe zijn alle bezwaren ongegrond verklaard, wat een bevestiging is van de juiste juridische grondslag onder de parkeerregulering.
• De betalingsbereidheid van parkeerders is toegenomen en daarmee zijn ook de inkomsten uit kortparkeren gestegen. Mede door het parkeren én handhaven op kenteken en de introductie van de scanauto, is de gemiddelde betalingsbereidheid gestegen naar circa 98,5%.
• In het bestuursakkoord is een aantal ambities opgenomen op het gebied van parkeren, die al per 2023 gereed zouden moeten zijn. In de laatste maanden van 2022 hebben we voortvarend gewerkt om de eerste vergunning gratis aan te bieden aan ruim 6.400 vergunninghouders én om de bezoekersregeling te verdubbelen. Daarnaast is de voorbereiding gestart om het tarief in de parkeergarages te verlagen en het eerste halfuur gratis te maken in de inloopstraten. Hierdoor kunnen deze maatregelen uiterlijk op 1 maart 2023 zijn ingevoerd.
• We hebben ook de kwaliteit van de rondvaart De Nieuwe Mark verbeterd met een professionele uitstraling van de medewerkers, de boten en de kassaboot, een digitaal reserveringssysteem en enthousiaste en deskundige schippers. Hierdoor zagen we dat de omzet van de rondvaart meer dan verdubbelde en dat de eerste reserveringen voor 2023 aan het eind van het jaar al binnenkwamen. 

Door de stikstofproblematiek en de hoge inflatie worden benodigdheden voor de aanleg, het onderhoud en de renovatie van onze wegen en fietspaden steeds duurder. Dit blijft ook in 2023 een risico bij de realisatie van infrastructurele projecten. Daarnaast blijft het personeelstekort een knelpunt binnen het OV, waardoor de dienstregeling mogelijk moet worden aangepast.

• We hebben werk gemaakt van energiebesparing en duurzame energieopwekking, zoals de windturbines langs de A16 en de aanleg van het zonneveld Bavelse Berg.
• Om energiearmoede te voorkomen, hebben we een programma opgezet. Ook de regeling Volkshuisvestingsfonds is verder uitgewerkt en de eerste fase is inmiddels uitgerold. 
• We hebben diverse projecten uitgevoerd om het bebouwde gebied te vergroenen, zoals: het Wilhelminapark, het Willem-Alexanderplein, de Boschstraat, de Molenleij en de Nijverheidssingel. Daarnaast hebben we het NK tegelwippen gewonnen, wat ook heeft geleid tot meer vergroening in de stad. 

In 2022 hebben we € 0,5 miljoen extra uitgegeven aan onze klimaatambities. Zo zijn we onder meer begonnen met het opstellen van de eerste 3 wijkenergieplannen. We hebben de duurzaamheidsthema's integraal opgenomen in onze omgevingsvisie en nemen die mee bij de uitwerking van het omgevingsplan.

Regionale Energiestrategie (RES) 
Netcongestie vormt een probleem voor de opwek van elektriciteit. Dit heeft gevolgen voor nieuwe projecten. Lopende projecten (waaronder de windmolens langs de A16) zijn inmiddels aangesloten. Via een dashboard kunnen we de opwek van duurzame elektriciteit monitoren. Vanwege de netcongestie hebben we een regionale Programmeer- en Prioriteertafel opgestart om (teruglever)projecten te prioriteren en op elkaar af te stemmen. Op bedrijventerreinen lopen diverse pilots om vraag en aanbod op het gebied van elektriciteit te stroomlijnen. Actietafels pakken specifieke onderwerpen gezamenlijk op, zoals de actietafel Energyhubs en geothermie. Verder zijn de regionale (rest)warmtebronnen geïnventariseerd. De mogelijkheden voor een groot regionaal warmtenet worden nu verkend. De lokale Transitievisies Warmte zijn ‘op elkaar gelegd’ en leveren input voor de Regionale Structuur Warmte. 
Voor de verkenning van een energiehub in de buurt van de rioolwaterzuiveringsinstallatie Nieuwveer is vanuit de European Union City Facility een onderzoeksubsidie toegekend. Hiermee hebben de samenwerkende partijen van de energie hub de mogelijkheid om een verdiepingsslag uit te voeren op het gebied van de mogelijke toe te passen technieken, de inpassing en economische haalbaarheid.

Transitievisie Warmte
De Transitievisie Warmte is in februari 2022 vastgesteld. We hebben veel voorbereidend werk gedaan om de wijkenergieplannen op een goede manier uit te kunnen voeren. Daarbij hebben we continu meebewogen met landelijke aankondigingen voor de voorgeschreven werkwijze, de beschikbare capaciteit of nieuwe wetgeving.

Samenwerken aan een duurzame samenleving
Boerderij Wolfslaar heeft in 2022 weer zo'n 200.000 bezoekers ontvangen. De activiteiten en workshops zijn na corona weer opgestart. Denk aan de Zero Waste-markt, de grote groene doemarkt (vergroenen/klimaatadaptatie/biodiversiteit), de schapenscheerdag (boerderijbeleving), kledingruil (circulair) en de Publieksdag Landgoed Wolfslaar. Bij alle activiteiten hebben we samengewerkt met partners in de stad. 'Boeken in de wei' en de groenmarkten van Groei & Bloei vonden hun plek op het terrein en diverse lokale aanbieders zorgden voor een divers groen en duurzaam jaarprogramma. Grote trots is de inclusieve circulaire speelplek, die in het voorjaar geopend is; een plek waar alle kinderen samen kunnen spelen.

Educatie en onderwijs
Elk jaar neemt Wolfslaar 4 keer deel aan de Werkgroep Brede ontwikkeling van het BOB. Een van de projecten is de Educatiewijzer Breda, zie www.educatiewijzerbreda.nl. De evaluatie over de eerste 1,5 jaar en de doorontwikkeling hiervan zijn eind 2022 gestart. Het educatieve aanbod is in het schooljaar 2022-2023 aangevuld met nieuwe lesmaterialen over actuele onderwerpen, zoals klimaatadaptatie, energietransitie en circulariteit. In het najaar van 2022 is een pilot schooltuinieren gestart op 6 basisscholen en 2 kinderopvanglocaties. Zij gaan in het voorjaar van 2023 van start onder begeleiding van moestuincoaches. Ook zijn er meerdere voedselbosjes aangelegd op schoolpleinen. Wolfslaar is Ecoschool-begeleider voor 4 aangesloten vo-scholen in Breda. Deze scholen doorlopen het www.eco-schools.nl-programma om hun school en curriculum te verduurzamen. Samen met de afdelingen Wijkzaken en Milieu hebben we budget gereserveerd om het project www.footprinterbreda.nl in te kopen. Daarin ontwerpen alle brugklassen in Breda oplossingen voor maatschappelijke problemen op het gebied van de energietransitie, klimaatadaptatie en afval, zwerfvuil en circulariteit. Wolfslaar initieert en begeleidt deze opdracht. Onlangs is Wolfslaar gevraagd om mee te denken en deel te nemen aan het Rijke Schooldag Programma, dat wordt uitgerold op 14 Bredase ONYX-scholen.

Toekomstperspectief 
Medio 2022 hebben we het toekomstperspectief voor het team van Boerderij Wolfslaar afgerond. De lijnen uit het document worden verder uitgewerkt in groeiscenario’s. Hiervoor zijn al meerdere gesprekken gevoerd - intern maar ook extern met bijvoorbeeld onderwijskoepel INOS.

CO2
In 2020 hebben we 94 kiloton CO2 minder uitgestoten dan in 2019 (-12%). Dit is een sterke daling, die binnen elk thema te zien is: Gebouwde Omgeving (GO, -14 kiloton), Duurzaam Ondernemen (DON, -53 kiloton), Duurzame Overheid (DO, -17 kiloton) en Mobiliteit (MO, -27 kiloton). Hiermee halen we de beleidslijn, waardoor we op koers liggen om in 2044 CO2-neutraal te zijn. De afname van de hoeveelheid CO2 kan mede beïnvloed zijn door de coronapandemie. Door een impuls hebben we meer projecten uitgevoerd. Hierdoor hebben we extra CO2 bespaard.

Luchtkwaliteit
In 2022 hebben we veel laadpalen geplaatst, de milieuzone aangescherpt, geïnvesteerd in waterstof en het fietsgebruik gestimuleerd. Verder hebben we de consequenties van de inwerkingtreding van de Omgevingswet onderzocht. De registratie van klachten rondom houtstook is verbeterd en ook de communicatie over de schadelijke effecten van houtstook hebben we verder opgepakt. Daarnaast hebben we kaarten opgesteld om te kijken of Breda al op schema ligt om de WHO-normen te bereiken (conform het Schone Lucht Akkoord). In 2022 zijn we gestart met de handhaving van de venstertijden in de binnenstad. Op alle in- en uitgaande wegen zijn camera's geplaatst. De gemeenteraad heeft eind 2022 ingestemd met een aanpassing van het ontheffingenbeleid. De camera's voor de milieuzone zijn op 1 december 2022 in gebruik genomen.

Milieuzonering
In 2022 zijn de toelatingscriteria van de milieuzone aangescherpt van emissieklasse 4 naar emissieklasse 6. Verder hebben we het ontheffingenbeleid voor de milieuzonering geactualiseerd.

Bodem
In 2022 hebben we naast diverse spoedlocaties ook de nodige ernstige verontreinigingen onderzocht en gesaneerd. Voor de daadwerkelijke aanpak en sanering op moment van realisatie moeten voorbereidende bodemonderzoeken plaatsvinden op o.a. ontwikkellocaties en bij beheersmaatregelen (aanpassing wegen en riolering). Door bodemonderzoeken vroeg in het proces uit te voeren, hebben we sneller zicht op de omvang, kosten en de (on)mogelijkheden van eventuele rijksubsidies als bedrijvenregeling. Dit alles verbetert de haalbaarheid van ontwikkeling en verkleint de kans van latere vertraging in het proces.

Alle bodemdossiers zijn gedigitaliseerd; 6.933 dossiers met in totaal 11.765 documenten (ongeveer 300.000 pagina’s) zijn gedigitaliseerd en toegevoegd aan ons bodeminformatiesysteem. In 2022 zijn de laatste dossiers toegevoegd aan het bodeminformatiesysteem en openbaar gemaakt.

Natuurnetwerk 
In 2022 is het project EVZ Boomkikker nagenoeg afgerond. Voor de projecten Lage Vuchtpolder en Landgoederenzone Haagse Beemden zijn de voorbereidingen grotendeels afgerond. Lage Vughtpolder is klaar voor de uitvoering en voor de Landgoederenzone Haagse Beemden zijn alle benodigde onderzoeken opgestart. Rond de Chaamse Beek hebben we diverse natuurpercelen aangelegd, inclusief een nieuw bos. 

In 2022 zijn er ook diverse subsidieaanvragen ingediend:

• voor de inrichting van percelen in de Landgoederenzone Haagse Beemden Zuid
• voor de afwaardering en inrichting van de gemeentelijke percelen in de Landgoederenzone Haagse Beemden Noord
• voor de afwaardering en inrichting van een stuk nieuw bos bij de Chaamse Beek
• voor de afwaardering van een perceel aan de Rijsbergsebaan
• voor een extra perceel aan de EVZ Boomkikker.

Afgelopen jaar zijn we gestart met de uitvoering van de Nieuwe Mark. Op Emer-Zuid hebben we een eerste gestart gemaakt met de vergroening van het bedrijventerrein. Daarnaast zijn particulieren en scholen (waaronder het Stedelijk Gymnasium) gestart met een vergroeningsslag, waar nodig ondersteund door de gemeente. Verder heeft Breda het NK tegelwippen gewonnen. 

Circulaire economie 
We hebben een aanjager aangesteld voor het onderwerp circulaire economie, die dit thema organisatiebreed op de kaart zet. De circulaire tafel is verbreed; zij behandelt nu ook cases en verzorgt inspiratie-excursies. In het najaar hebben we een enquête uitgevoerd onder alle collega's en een krachtvoer-sessie georganiseerd. Met roadshows verhogen we het kennisniveau in de organisatie en krijgen we teams in de actiemodus. Ongeveer een derde van de organisatie heeft hier al aan deelgenomen. Tijdens de Week van de Circulaire Economie staan 3 onderwerpen centraal: (1) iedereen doet mee, (2) grote slagen maken op een aantal thema's en (3) circulair inkopen. Daarnaast hebben we de samenwerking met andere duurzaamheidsthema's binnen de organisatie gezocht. Zo komen we tot één duidelijke duurzaamheidsaanpak voor de gemeente.

Omgevingswet
De inwerkingtreding van de Omgevingswet is opnieuw uitgesteld. Voor diverse milieuthema's hebben we voorbereidend werk gedaan. Met een pilot gebiedsplan hebben we laten zien welke acties er nog nodig zijn. We hebben in beeld gebracht wat de gevolgen zijn van de nieuwe wet- en regelgeving en de regels van de bruidsschat. Ook hebben we inzichtelijk gemaakt welke decentrale keuzes we nog moeten maken om de implementatie van de Omgevingswet goed te laten verlopen. 

150 kilovolt hoogspanningsleidingen 
Het bestemmingsplan is definitief vastgesteld. De werkzaamheden gaan van start in het voorjaar van 2023.

Duurzame Overheid
We hebben de CO2-footprint vastgesteld volgens het managementsysteem van de SKAO (Stichting Klimaatvriendelijk Aanbesteden en Ondernemen). Breda is gecertificeerd voor de CO2-prestatieladder niveau 3. Voor het wagenpark hebben we 3 elektrische vrachtwagens gekocht.

Duurzame mobiliteit 
De hoeveelheid elektrische auto’s in de stad groeit. In onze stad rijden er zelfs meer rond dan het Nederlandse gemiddelde. De beschikbare laadinfrastructuur groeide ook in 2022 mee. Het waterstoftankstation in Breepark is inmiddels operationeel. De milieuzone is in 2022 aangescherpt naar Euro 6 voor vrachtwagens en de handhaving verloopt via cameratoezicht.

E-laadpalen
In 2022 zijn er zo'n 150 laadpalen aangelegd. Daarmee lopen we in de pas met de sterke groei van elektrisch rijden en de behoefte om vooral in woonwijken op te kunnen laden. Het gaat hierbij om openbare laadpalen waar voertuigen relatief lang staan, niet om oplossingen op eigen terrein of snelladers. Met diverse marktpartijen hebben we het proces geoptimaliseerd, zodat zij snel nieuwe laadpalen kunnen aanleggen. Marktpartijen hebben dat proces ook onderling afgestemd, zodat er een eenduidig systeem ontstaat en er ook sprake is van eenduidigheid op straat.

Voor dit thema zijn geen risico's van toepassing.