Hierna worden de afwijkingen verder toegelicht waarbij ook wordt ingegaan op de ondernomen acties om afwijkingen in de toekomst te voorkomen.
Toelichting
Programmabegroting
De begrotingsrechtmatigheid wordt, na actualisatie van de financiële verordening, vanaf 2022 beoordeeld op het niveau waarop de begroting door de raad is geautoriseerd, zijnde programma en thema. Bij investeringsprojecten wordt de begrotingsrechtmatigheid beoordeeld op het niveau van het totaal gevoteerde kredietbedrag.
Bij de intern uitgevoerde analyse op de begrotingsrechtmatigheid is vastgesteld dat verschillende overschrijdingen reeds zijn vermeld in de bestuursrapportage en daarmee niet leiden tot onrechtmatigheden. Op één thema is een overschrijding geconstateerd, die niet past binnen de in de financiële verordening genoemde uitgangspunten. Het betreft een overschrijding van € 197.000 op thema Vitaal en Sociaal Breda/Totaal Leven. Deze overschrijding kon niet eerder worden voorzien en wordt veroorzaakt door lastenoverschrijding op GROGZ / GGD en gezondheidsbeleid. Dit onder andere vanwege de impact van de CAO 2022 en de hiervoor ontvangen factuur.
Bij investeringsprojecten zijn geen overschrijdingen die niet binnen het totaal gevoteerde kredietbedrag passen. Daarmee zijn er voor 2022 geen onrechtmatigheden op dit onderdeel.
Inkoop/aanbesteding
De geconstateerde onrechtmatigheden bij inkoop/aanbesteding hangen samen met de in 2020 gesignaleerde risico’s op onjuiste aanbestedingen in het verleden. Naar aanleiding van deze risico’s heeft het college, in opdracht van de gemeenteraad, in 2021 het verbeterplan Rechtmatigheid opgesteld. Dit verbeterplan richtte zich enerzijds op het opsporen en herstellen van aanbestedingsfouten uit het verleden en anderzijds op het voorkomen van nieuwe fouten. Over de voortgang en de uitkomsten van dit verbeterplan Rechtmatigheid is periodiek aan de gemeenteraad gerapporteerd.
De organisatie heeft in 2021 en 2022 een behoorlijke inspanning geleverd om alle in het verleden gemaakte aanbestedingsfouten op te sporen en tot een oplossing te komen. Voor het overgrote deel zijn deze aanbestedingsfouten opgelost. Voor 2022 resteert nog een bedrag van € 1,0 miljoen aan onrechtmatige kosten op basis van deze oude dossiers. De onrechtmatigheden betreffen vooral het initieel in het verleden niet Europees aanbesteden van de dossiers en het uitbreiden of verlengen van de initiële opdracht waardoor alsnog de aanbestedingsgrenzen worden overschreden. Om tot een totaaloordeel te komen over de rechtmatigheid van aanbestedingskosten is in 2022 op basis van aanvullende spendanalyse onderzoek gedaan naar inkoop/aanbesteding van de kosten 2022. Op basis van deze controles zijn aanvullend 6 aanbestedingsfouten geconstateerd voor een totaalbedrag van € 1,1 miljoen.
In 2022 is op basis van het verbeterplan Rechtmatigheid geïnvesteerd in het versterken van de keten van Inkoopbehoefte tot en met Betalen (ITB) om daarmee nieuwe onrechtmatigheden te voorkomen. De inrichting en implementatie van een nieuw systeem voor het registreren van alle inkooporders en de factuurafhandeling vormt een belangrijke beheersmaatregel om in control te komen op dit proces. Andere belangrijke beheersmaatregelen waaraan in 2021 is gewerkt binnen het cyclisch inkoopproces vormen de centrale inkoopfunctie, de inkoopjaarplannen van de organisatieonderdelen, de inkoopordercontrole, de managementinformatie en de interne kwaliteitsbewaking. Daarnaast is ook in 2022 veel aandacht besteed aan verbetering van communicatie en het bewustzijn binnen de organisatie over inkoop/aanbesteding.
Eind 2022 is het verbeterplan rechtmatigheid in de huidige vorm geactualiseerd en afgerond. De (on)bekende fouten zijn opgelost of er wordt gewerkt om de fouten op te lossen. Daarnaast zijn de processen verbeterd. Dat brengt ons nu in een ander vaarwater. We zijn er nog niet, maar bij een nieuwe fase hoort wel een ander plan. Daarom hebben we een transitieplan opgesteld, ook gericht op het proces inkoop. De term verbeterplan is losgelaten omdat het transitieplan gaat over een meer integrale verbetering van onderliggende processen binnen de gehele organisatie. Dat betekent dat we niet alleen kijken naar wat is er nodig binnen de processen (processen, systemen, mensen/capaciteit), maar ook naar wat het vraagt van de organisatie en onze interne klanten.
Want alleen het veranderen van processen is niet voldoende om duurzaam de benodigde verbetering te borgen. Dit vraagt ook om verandering van houding, gedrag en communicatie en kennis die nodig is om de volwassenheid van de gemeente als opdrachtgever te verhogen. Bovendien blijkt dat we de uitvoering op een aantal punten moeten versterken. Na afronding van het plan eind 2023 moeten de processen meer in control zijn dan nu. Dit kan en zal
worden gemeten aan de hand van het control framework door de resultaten begin 2023 te vergelijken met de resultaten na afronding van het transitieplan.
Inhuur derden
De geconstateerde onrechtmatigheden bij inhuur derden hangen ook samen met de in 2020 gesignaleerde risico’s op onjuiste aanbestedingen in het verleden. Ook voor dit proces is door het college, in opdracht van de gemeenteraad, in 2021 een verbeterplan Rechtmatigheid opgesteld. Dit verbeterplan richt zich enerzijds op het opsporen en herstellen van aanbestedingsfouten in het verleden en anderzijds op het voorkomen van nieuwe fouten. Over de voortgang en de uitkomsten van dit verbeterplan Rechtmatigheid is periodiek aan de gemeenteraad gerapporteerd.
De organisatie heeft in 2020 en 2021 alle in het verleden gemaakte fouten ten aanzien van inhuur derden opgespoord en een plan van aanpak opgesteld om tot een oplossing te komen. Voor het overgrote deel zijn deze aanbestedingsfouten opgelost. Voor 2022 resteert nog een bedrag van € 0,2 miljoen aan onrechtmatige kosten. Naast de afloop van in het verleden gemaakte aanbestedingsfouten is in 2022 onderzoek gedaan naar de rechtmatigheid van de kosten van inhuur. Hier zijn geen nieuwe afwijkingen gesignaleerd.
In 2022 is in het kader van het verbeterplan Rechtmatigheid verder gewerkt aan de versterking van het reguliere proces en het systeem. Nieuwe onrechtmatigheden kunnen hiermee worden voorkomen of zoveel mogelijk vooraf worden gesignaleerd en na signalering worden hersteld. Belangrijke beheersmaatregelen vormen de leidraad inhuur, de inkoopordercontrole en de modules voor urenregistratie en facturering, de doorontwikkeling van management informatie en de interne kwaliteitsbewaking. Het vervolg van de verbetering aan de hand van het transitieplan is hiervoor (bij inkoop/aanbesteding) uiteengezet.
Kosten Jeugdhulp
De afwijking bij Jeugdhulp betreft de uitkomsten van de extrapolatie naar aanleiding van een bevinding over onterecht gedeclareerde zorg bij 'kleine' jeugdhulpaanbieders. Op basis van nader onderzoek wordt het gedeclareerde teruggevorderd.
Kosten Participatie
De onduidelijkheid bij Participatie (€ 0,7 miljoen) betreft de inschatting van de financiële omvang van de uitkeringen met ontbrekende/onvolledige uitkeringsdossiers uit 2020. De beperkte onzekerheid nemen we weg door de ontbrekende bewijsvoering aan te vullen en als onderdeel van de reguliere processen rechtmatigheidsonderzoeken uit te voeren.
Subsidies
De geconstateerde onduidelijkheden bij subsidies worden veroorzaakt door de niet vastgestelde subsidiedossiers. Dit geeft risico’s omtrent (mogelijke beoordeling van de) rechtmatigheid van deze subsidies en de mogelijkheden tot terugvordering als niet aan de subsidievereisten is voldaan. Het restantbedrag 2021 (€ 0,6 miljoen) is als onduidelijkheid aangemerkt.
Om bij het proces subsidies in control te komen wordt als basis de Algemene Subsidie Verordening (ASV) aangepast/aangescherpt. De ASV wordt naar verwachting in 2023 ter besluitvorming aan de gemeenteraad voorgelegd. Daarnaast krijgt de verbetering van het (administratieve) subsidieproces in 2023 nog een vervolg met het optimaliseren en borgen van het proces van subsidieverlening en subsidievaststelling, de inrichting van interne kwaliteitsborging en managementinformatie.