Duurzaam wonen in Breda

We willen dat alle inwoners van Breda een betaalbare en duurzame woning hebben, die voldoet aan hun wensen en behoeften. Nu en in de toekomst. Dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Sommige doelgroepen hebben het lastig op de woningmarkt. Dat geldt vooral voor huishoudens die zijn aangewezen op sociale huurwoningen, middeninkomens, starters en verschillende aandachtsgroepen. Daarvoor hebben we, onder moeilijke marktomstandigheden, samen met de corporaties en marktpartijen hard gewerkt aan het behalen van de woningbouwopgave uit het bestuursakkoord: 6000 woningen naar harde plannen, waarvan 30% sociale huur, 40% middelduur en 30% vrije sector. Dit is de stand van zaken per 31 december 2023:  

• 2209 woningen zijn naar harde plannen gebracht. Dit is 37% van de opgave.
• 461 sociale huur, 26% van de opgave. 
• 739 middelduur, 31% van de opgave.
• 960 vrije sector, 53% van de opgave.
• Van 49 woningen is het exacte prijssegment nog onbekend.

In 2023 zijn er 1167 woningen gebouwd: 298 sociale huur, 283 middelduur, 432 vrije sector en van 32 woningen is het exacte prijssegment nog onbekend. Hiervan zijn 122 woningen intramurale zorgwoningen die via zorgbudgetten worden gefinancierd en dus niet in een prijscategorie vallen. Daarnaast zijn er 90 woningen gesloopt, waarvan 58 sociale huur, 3 middelduur, 16 vrije sector en van 13 woningen is het exacte prijssegment onbekend. Voor de bouw van 750 tijdelijke woningen (100% sociaal) zijn op verschillende locaties grote stappen in gezet in de planvorming (zie verderop).

Ook hebben we gewerkt aan een actualisering en verruiming van het wooninstrumentarium. We kiezen voor instrumenten die helpen om de woningmarkt betaalbaar te houden. We beschikken over een instrumentenkoffer betaalbare woningen die een relevante bijdrage levert aan het betaalbaar en duurzaam wonen in Breda. Dat gebeurt onder meer via een opkoopbescherming, door sociale huurwoningen minimaal 30 jaar beschikbaar te houden als sociale huur (voorheen was dat 15 jaar) en een aanpassing van de minimale vierkante meters voor sociale en middeldure huurwoningen naar marktconforme aantallen. We hebben nieuw beleid in gang gezet, waaronder de Woonvisie die in 2024 aan de gemeenteraad wordt voorgelegd. Ook is het proces gestart om in 2024 tot nieuwe prestatieafspraken met de woningcorporaties te komen. Tot die tijd werken we met een jaarschijf.

• Om betaalbare woningen te bouwen en de woningmarkt betaalbaar te houden, hebben we diverse maatregelen genomen. We hebben onder andere de opkoopbescherming ingevoerd en onze doelgroepenverordening geactualiseerd. Verder is er in 2023 een nieuwe tranche van de starterslening beschikbaar gesteld en zijn de voorbereidingen getroffen voor een volgende tranche, die beschikbaar is sinds 1 januari 2024.
• Voor het realiseren van de woningbouwopgave hebben we een nieuwe versnellingsagenda woningbouw opgesteld: de Bredase Woon- en Bouwagenda 2023-2026, met 11 acties langs 5 pijlers. Met de Bredase corporaties zijn afspraken gemaakt over hun bijdrage hieraan.
• Het bestedingsplan Wonen & Gebiedsontwikkeling 2023-2026 is vastgesteld. Hierin staat hoe we de beschikbare middelen inzetten voor het realiseren van onze doelen voor wonen en gebiedsontwikkeling. De € 14 miljoen aan investeringsmiddelen zetten we in bij de 4 grote gebiedsprogramma’s. De ruim € 11 miljoen aan exploitatiemiddelen zetten we in voor onder meer de realisatie van tijdelijke woningen, actief grondbeleid en capaciteitsuitbreidingen.
• De jaarschijf Alliantie 2023 is vastgesteld. Hierin zijn extra focuspunten benoemd, waaronder: zorgen voor betaalbaarheid in de breedte, versnelling van de woningbouw, samenwerkingen die verder gaan dan alleen gemeente-huurders-corporaties en de aanpak van kansenongelijkheid in Breda via Verbeter Breda.
• Met het oog op de nieuwe prestatieafspraken / Alliantie voor de periode 2024-2027 zijn we gestart met het opstellen van een nieuw afsprakenkader. De basis voor de Alliantie-afspraken wordt in belangrijke mate gevormd door de nieuwe Woonvisie.
• In 2023 zijn we gestart met het opstellen van een nieuwe Woonvisie, die we in 2024 voorleggen aan de gemeenteraad. Voor deze visie hebben we onder andere het Regionale Woningmarktonderzoek 2022 en de resultaten vanuit het WoON 2021 gebruikt. Ook sluiten we aan op de ambitie, de doelen en de opgaven uit onze Omgevingsvisie en de afspraken in de SRBT-woondeal.
• De taakstelling voor 2023 bedroeg 405 te huisvesten vergunninghouders. Doordat we de vorige taakstellingsperiode waren geëindigd met een achterstand van 50, kwam de totale huisvestingsopgave uit op 455. Op de wettelijke peildatum (1 januari 2024) had Breda 358 mensen gehuisvest. Op de tweede peildatum (1 februari 2024) stond de teller op 380. De taakstelling is niet tijdig behaald doordat Breda te weinig vergunninghouders toegewezen heeft gekregen (ook wel koppelingen genoemd) door het COA.
• Samen met het Rijk, de provincie, corporaties en gemeenten hebben we in de SRBT-regio de regionale SRBT-woondeal afgesloten. In deze woondeal hebben we afspraken gemaakt over onder meer onze ambities op het gebied van de woningbouwopgave, het versnellen van de woningbouw, de betaalbaarheid van woningen, de kwalitatieve opgave (doelgroepen) en de herstructurering, transformatie en verduurzaming daarvan.
• We hebben een evaluatie uitgevoerd van het CPO-beleid (Collectief Particulier Opdrachtgeverschap). De uitkomsten daarvan krijgen een plek in de nieuwe Woonvisie.
• Medio 2023 is met de raad de discussie gestart over het woonwagenbeleid in Breda en in het bijzonder de behoefte aan nieuwe standplaatsen. De inzet is om de komende jaren 17 standplaatsen op bestaande woonwagencentra toe te voegen. Om tot een eerlijke en transparante verdeling te komen, zijn we gestart met het opstellen van toewijzingscriteria.
• Op 1 juli 2023 is de Wet goed verhuurderschap in werking getreden. De nieuwe wet verplicht gemeenten om een meldpunt in te richten waar huurders een melding kunnen doen over ongewenst verhuurgedrag. Ook Breda heeft zo'n meldpunt ingericht.
• Voor de bouw van 750 tijdelijke woningen hebben we op verschillende locaties en in samenwerking met de Bredase woningcorporaties acties uitgevoerd. Voor 2 locaties (Donkerstraat en Stadionstraat) hebben we de haalbaarheid vastgesteld. Voor de Stadionstraat is vervolgens een omgevingsvergunning aangevraagd voor 192 tijdelijke woningen. Voor de locatie Bredestraat voorzien we de vaststelling van de haalbaarheid in 2024. Voor de verbouwing van de locatie Claudius Prinsenlaan 12 naar 55 tijdelijke woningen is een omgevingsvergunning verleend. Ook is gewerkt aan de bouw van tijdelijke woningen aan de Frankenthalerstraat. Het programma van deze locatie is in 2023 aangepast naar volledig sociale huur. Hiervoor is in december een omgevingsvergunning aangevraagd. Ook voor de locatie aan het Kadijkje is gewerkt aan een plan voor de bouw van tijdelijke woningen. Voor de realisatie van tijdelijke woningen op deze locaties is bij het Rijk subsidie aangevraagd. Deze is toegekend. Verder zijn we in 2023 gestart met een aanvullende locatieverkenning om de resterende opgave voor de bouw van tijdelijke woningen te realiseren. 

Voor dit thema zijn geen specifieke risico's.

Programma 3

De jaarrekening 2023 bevat in totaal 116 (beleids)indicatoren, de zogenaamde ‘Bredase set’. Deze wordt jaarlijks herijkt. Deze Bredase set is in de tekst verdeeld over de diverse programma’s en thema’s en is opgebouwd uit 30 landelijk verplichte en 86 Bredase indicatoren. Hiervan bevat dit programma in totaal 20 beleidsindicatoren, waarvan 6 landelijk verplicht zijn. In deze jaarrekening wordt voor alle indicatoren peildatum 28 maart 2024 gehanteerd. 

Op het gebied van ruimte zorgen we voor een goede dienstverlening voor de inwoners en initiatiefnemers in Breda. Dit bereiken we door processen helder te beschrijven en de samenwerking in de keten verder te optimaliseren. We hebben ons voorbereid op de plichten én de mogelijkheden die de Omgevingswet met zich meebrengt. Denk aan nieuwe instrumenten, zoals het nieuwe omgevingsplan dat het bestaande bestemmingsplan vervangt. Of aan kortere doorlooptijden voor een vergunning. We hebben de mogelijkheden van participatie verder verkend, uitgewerkt en in onze processen ingezet. Samen met de raad hebben we de participatieleidraad geëvalueerd.

We hebben de Intaketafel en de Omgevingstafel opgezet, ingezet in de processen en verder ontwikkeld. Hierbij hebben we kritisch gekeken naar onze eigen processen en naar de ervaringen van binnen en buiten onze organisatie. Door de inzet van beide tafels wordt de voorbereiding op de vergunningverlening intensiever, waardoor we de verkorte wettelijke termijnen vanuit de Omgevingswet kunnen halen. Op 1 januari 2024 waren we klaar voor de invoering. Daarbij hebben we rekening gehouden met de onzekerheden en onduidelijkheden die er nog kunnen zijn. We hebben bijvoorbeeld telefonische ondersteuning geregeld om extra vragen te kunnen beantwoorden.

Het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) functioneerde in 2023 nog niet volledig. Daardoor waren onze mogelijkheden om daarmee te oefenen beperkt. Een deel van deze oefening kunnen we daardoor pas inzetten na de inwerkingtreding van de nieuwe Omgevingswet.

Voor dit thema zijn geen indicatoren van toepassing.

We maken we de bouw van woningen planologisch mogelijk op locaties van marktpartijen en corporaties. Daarmee is een, voor de laatste 10 jaar, record aantal woningen omgezet in bestemmingsplannen. De gemeente ondersteunt de realisatie van grote woonprojecten onder meer met een actief grondbeleid. Gemeentelijke gronden maken we geschikt voor woningbouw. Dit is onder andere uitgewerkt voor de programma’s Cross Mark, Gasthuisvelden en Breda Centrum Oost. 

Onze inzet is dat alle inwoners van Breda een voor hen betaalbare en duurzame woning hebben, die voldoet aan hun wensen en behoeften, nu en in de toekomst. Dat is niet voor iedereen vanzelfsprekend, sommige doelgroepen hebben het lastig op de woningmarkt. Vooral huishoudens die zijn aangewezen op sociale huurwoningen, middeninkomens, starters en verschillende aandachtsgroepen op de woningmarkt.Daarvoor hebben we hard gewerkt aan het realiseren van de woningbouwopgave uit het bestuursakkoord: 6.000 woningen naar harde plannen, waarvan 30% sociale huur, 40% middelduur en 30% vrije sector. De stand van zaken hierin is:

• 2.209 woningen totaal naar harde plannen gebracht. Dit is 37% van de opgave.
• 461 sociale huur, 26% van de opgave.
• 739 middelduur, 31% van de opgave.
• 960 vrije sector, 53% van de opgave.
• Van 49 woningen is het exacte prijssegment nog onbekend. 

We hebben plannen voor de realisatie van 100% middeldure woningen op 4 gemeentelijke locaties en werken aan uitleglocaties voor grootschalige woningbouw in Teteringen (Woonakker) en Bavel (West). Daarnaast richten we onze eigen organisatie goed in voor deze nieuwe opgave. 

Investeren in meer woningen betekent ook: investeren in meer groen, buitenruimte en infrastructuur. Daarmee houden we de bereikbaarheid en leefbaarheid van Breda op peil. Met de Nota financiële bijdragen kwaliteitsverbetering fysieke leefomgeving (als vervanger van de Nota Bovenwijkse Voorzieningen) zorgen we ervoor dat ook marktpartijen financieel bijdragen aan deze nieuwe ontwikkelingen. 

De ambitie om 6.000 woningen te bouwen of in harde plannen te hebben, is haalbaar. We spannen ons met de corporaties extra in voor sociale huurwoningen, middeldure woningen en CPO-woningen (collectief particulier opdrachtgeverschap). Dit blijft nodig om projecten daadwerkelijk te realiseren. Ontwikkelingen in de bouw (zoals hogere kosten en stikstof) zetten de planning en de financiële haalbaarheid van projecten onder druk. Zeker voor de sociale en middeldure woningen die we met het nieuwe bestuursakkoord beogen. 

De risico’s voor grondexploitaties staan in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing. 

Actuele marktomstandigheden in de vorm van bijvoorbeeld hogere rentes en hogere bouwkosten en sterkere beleidsregulering, meer woningen in de betaalbare categorieën, zetten de extra druk op de realisatie van het woningbouwprogramma. 

In april zijn is de concept ontwikkelvisie SRBT (Stedelijke regio Breda – Tilburg) aangeboden aan de gemeenteraden van de betrokken. In de uitwerking van SRBT is een woondeal gesloten met betrokken gemeenten waaruit onder andere een regionale versnellingstafel is voortgekomen.

We maken de bouw van woningen planologisch mogelijk op locaties van marktpartijen en corporaties. Daarmee hebben we de laatste 10 jaar een recordaantal woningen gerealiseerd. De gemeente ondersteunt de bouw van grote woonprojecten onder meer met een actief grondbeleid. Gemeentelijke gronden maken we geschikt voor woningbouw. Dit hebben we onder andere gedaan voor de programma’s CrossMark, Gasthuisvelden en Breda Centrum-Oost.

We hebben de plannen voor de realisatie van 100% middeldure woningen op 4 gemeentelijke locaties uitgewerkt en werken aan uitleglocaties voor grootschalige woningbouw in Teteringen (Woonakker) en Bavel (West). Daarnaast richten we onze eigen organisatie goed in voor deze nieuwe opgave.

Investeren in meer woningen betekent ook: investeren in meer groen, buitenruimte en infrastructuur. Daarmee houden we de bereikbaarheid en leefbaarheid van Breda op peil. Met de nota Financiële bijdragen kwaliteitsverbetering fysieke leefomgeving (als vervanger van de nota Bovenwijkse Voorzieningen) zorgen we ervoor dat ook marktpartijen financieel bijdragen aan deze nieuwe ontwikkelingen. Richting de toekomst maken we keuzes over de inzet van ons grondbeleid.

De ambitie om 6000 woningen in harde plannen te hebben, is haalbaar. We spannen ons samen met de corporaties extra in voor sociale huurwoningen, middeldure woningen en CPO-woningen (collectief particulier opdrachtgeverschap). Dit blijft nodig om projecten daadwerkelijk te realiseren. Ontwikkelingen in de bouw (zoals hogere kosten en stikstof) zetten de planning en de financiële haalbaarheid van projecten onder druk. Zeker voor de sociale en middeldure woningen die we met het nieuwe bestuursakkoord beogen. De risico’s voor grondexploitaties staan in de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing.

In 2023 hebben we de bereikbaarheid en de verkeersveiligheid in de gemeente Breda verder verbeterd. Op meerdere plekken in de stad hebben we het wegennet verbeterd om de doorstroming en de verkeersveiligheid voor alle verkeersdeelnemers te verbeteren. Ook hebben we voor meerdere projecten de planfases afgerond, waardoor die de komende jaren uitgevoerd kunnen worden. 

Om de doorstroming van het verkeer verder te verbeteren, hebben we de afstelling van meerdere verkeersregelinstallaties geoptimaliseerd. Ook hebben we de binnenstad bereikbaar weten te houden, ondanks de werkzaamheden aan onder meer de Nieuwe Mark. Verder is er meer ruimte gekomen voor langzaam verkeer, vooral voor fietsers. 

Het verminderde aanbod in het openbaar vervoer hebben we weten te keren. Door een actieve lobby richting de NS rijden er weer IC Direct-treinen vanuit Breda. In goed overleg met Arriva gaan ook enkele buslijnen weer vaker rijden.

Parkeren
Auto's en fietsen op de juiste plek parkeren: dat is ons doel. We hebben betaald parkeren ingevoerd in de schil rond de singels. Ook hebben we het nog aantrekkelijker gemaakt om dicht bij de eindbestemming in de garages of op een van de parkeerterreinen te parkeren. We bieden daarnaast goede faciliteiten aan om fietsen te stallen, in de stad, bij evenementen en bij wedstrijden van NAC. Al deze maatregelen dragen eraan bij dat mensen hun vervoermiddel op de juiste plek zetten.

Auto 
Voor de verkeersafwikkeling van ‘t Zoet is een globaal onderzoek gedaan. De eerste conclusies zijn dat de afwikkeling van fase 1 op de bestaande aansluiting bij de Lunetstraat past, maar dat de bestaande route naar de Noordelijke Rondweg (NRW) beschikbaar moet blijven. Als fase 2 van ‘t Zoet in ontwikkeling komt, moet er een ontsluitingsweg naar de noordelijke aansluiting van de NRW zijn om al het verkeer af te kunnen wikkelen. Voor het Chassékwartier verwerkten we de eerste mobiliteitsinzichten in het ambitiedocument Centrum-Oost.
 
Om de verkeersveiligheid te verbeteren, hebben we na meldingen van bewoners in diverse straten verkeersremmende maatregelen aangebracht. Verder hebben we attentieverhogende maatregelen (silhouetten) weggezet bij diverse oversteekplaatsen voor fietsers en voetgangers.

We zijn gestart met de uitvoering van het project Marialaan-Allerheiligenweg. Dit project ronden we in 2024 af. Op de Oosterhoutseweg in Teteringen hebben we de afwikkeling en de verkeersveiligheid verbeterd en de hoeveelheid doorgaand verkeer verminderd door middel van nieuwe verkeerslichten en een doseersysteem.

Een mooi voorbeeld van betere verkeersveiligheid en overzichtelijkheid is de herinrichting van het Oranjeplein (verbinding Ginnekenweg over de Zuidelijke Rondweg).

In 2023 besloot het Rijk om 17 wegprojecten on hold te zetten. De beschikbare middelen van het ministerie van I&W bleken nodig om het beheer en onderhoud van het hoofdwegennet te kunnen financieren. Daarnaast speelde nog steeds de stikstofproblematiek, waarvoor in 2023 geen oplossing is gevonden. De verwachting is dat deze oplossing nog de nodige tijd in beslag zal nemen. Twee van de uitgestelde wegprojecten zijn de A58 Galder-Sint Annabosch en de A58 Tilburg-Breda. Uit de impactanalyse van het on hold zetten blijkt dat dit de nodige gevolgen heeft voor de doorstroming op de A58 én op het onderliggende wegennet door Breda. Mede daarom hebben we met het Rijk afspraken gemaakt over het opstellen van een multimodaal mobiliteitspakket voor de Stedelijke Regio Breda-Tilburg (SRBT). De doelen van dit mobiliteitspakket richten zich op:

• het beperken van de impact van het on hold zetten van deze projecten
• het bijdragen aan de ontsluiting van de verstedelijkingslocaties
• het aanjagen van de mobiliteitstransitie

In 2023 hebben we veel werk verzet om dit mobiliteitspakket samen te stellen, intern en met onze SRBT-partners. Naar verwachting leidt dit in het eerste kwartaal van 2024 tot een definitief pakket, waarin ook een oplossing is meegenomen voor een betere ontsluiting op de A16 van het (regionale) verkeer door Prinsenbeek. 

Tot slot zijn we in 2023 gestart met een verkeersonderzoek om te bekijken wat de mogelijkheden zijn om het regionale verkeer door Prinsenbeek sowieso te verminderen. De resultaten van dit onderzoek verwachten we in het eerste kwartaal van 2024. 

Openbaar vervoer 
In 2023 hebben we verder gewerkt aan het ontwikkelen van het (hoogwaardig) openbaar vervoer binnen Breda. Eind 2023 selecteerde de provincie Noord-Brabant Arriva als vervoerder die vanaf 2025 het openbaar vervoer in West-Brabant gaat verzorgen. In deze nieuwe OV-concessie is ook de Bredase inbreng meegenomen. Wij wilden bijvoorbeeld meer aandacht voor de bedrijventerreinen, de bereikbaarheid van de kern Bavel, de instellingen aan de Galderseweg en het verplicht opnemen van halte Breepark. De provincie en Arriva hebben op advies van de gemeente Breda besloten om lijn 115 Breda-Princenhage-Rijsbergen-Zundert te gaan opwaarderen tot HOV-lijn 315.

In 2023 werkten we met onze samenwerkingspartners aan de ontwikkeling van een Bus Rapid Transit-systeem op de as Breda-Gorinchem-Utrecht. Tijdens het BO-MIRT van november 2023 is geconcludeerd dat er nog altijd een breed gedragen ambitie is voor een kwaliteitssprong op deze OV-verbinding, maar dat de uitwerking hiervan ingewikkelder is dan gedacht. We werken in meerdere stappen toe naar een (verdere) kwaliteitsverbetering met als eindresultaat een volwaardig Bus Rapid Transit-systeem richting 2040.

Taxi 
In de eerste helft van 2023 evalueerden we de taxiverordening voor de opstapmarkt, samen met de betrokken partijen, waaronder een delegatie van het taxiplatform. Uit deze evaluatie trokken we verschillende conclusies over de inrichting van het stelsel van de opstaptaxi, die de basis vormen voor de nieuw op te zetten taxiverordening die we in 2024 verder uitwerken. Daarnaast voerden we in 2023 een pilot uit met de inzet van taxistewards op stapavonden. Deze stonden op de taxistandplaats aan de Prinsenkade. Deze inzet is goed bevallen en krijgt dan ook een vervolg in 2024. 

Langzaam verkeer (vooral de fiets)
Medio 2023 stelde het college het Actieplan Fiets vast. Dit is erop gericht om fietsers in Breda beter te faciliteren. In 2023 werkten we verder binnen verschillende projecten aan voorbereidende werkzaamheden, zoals het opstellen van een voorlopig en definitief ontwerp in participatie met de omgeving. Voorbeelden hiervan zijn:

• de (snel)fietsroute Breda-Tilburg
• de eerste fase van de uitbreiding van de fietsenstalling bij station Breda

Deze voorbereidende werkzaamheden moeten ertoe leiden dat deze projecten in 2024 uitgevoerd worden. Vanwege personele knelpunten zijn er ook (onderzoeks)projecten doorgeschoven naar 2024. Voorbeelden hiervan zijn:

• (het onderzoeken van) de fietsroute Haagse Beemden - Breda-Centrum
• de fietsroute Breda - Oosterhout
• de aanleg van een fietsbrug over de singels

Daarnaast voerden we verschillende kleinere ingrepen uit om het comfort voor fietsers te verhogen. Op verschillende fietspaden zijn de tegels vervangen door asfalt en op diverse plekken in de stad staan extra fietsnietjes en tijdelijke fietsvlonders.
 
Smart Mobility
In 2023 troffen we de voorbereidingen voor een vergunningstelsel voor deelscooters (en deelfietsen). Naar verwachting vindt de implementatie hiervan medio 2024 plaats.

Diverse marktpartijen hebben in 2023 in totaal zo'n 175 nieuwe laadpalen voor elektrische auto’s geplaatst. Daarnaast is er ook bij nieuwbouwlocaties en deels op eigen terrein door diverse marktpartijen extra laadinfra bijgeplaatst. Ook troffen zij voorbereidingen voor het plaatsen van snelladers bij supermarkten.

We hebben in 2023 alle verkeerslichten op de Oosterhoutseweg in Teteringen vervangen. Hierbij hebben we een nieuw doseersysteem aangelegd, dat bestaat uit verbeterde filemeetpunten in Teteringen en displays op afstand om de weggebruikers tussen Breda en Oosterhout te adviseren om via de A27 te rijden.

Samen met SmartwayZ en de provincie Noord-Brabant zijn we een pilot gestart voor het toepassen van Fiets Peloton Module (FPM). Dit gebeurt op de locatie De La Reijweg-Hogeschoollaan. In de FPM worden fietsers via slimme camera’s waargenomen en dit wordt doorgegeven aan de intelligente verkeerslichten (iVRI’s). De software bepaalt op basis van de snelheid van de fietsers en het aantal fietsers of er bij de stopstreep sprake zal zijn van een groep fietsers. Als dat zo is, zorgt de FPM – indien mogelijk – voor tijdig en lang genoeg groen licht, zodat de groep fietsers door kan rijden. De betere doorstroming voor fietsers moet het gebruik van de fiets stimuleren en zo een bijdrage leveren aan maatschappelijke doelen, zoals gezondheid, mobiliteitstransitie en leefbaarheid. De evaluatie van deze pilot vindt plaats in het eerste kwartaal van 2024. Aan de hand van de uitkomsten bekijken we of FPM op meer plaatsen toegepast kan worden.

Op de snelwegen rondom Breda vinden werkzaamheden plaats. Daarom zetten we in samenwerking met de verkeerscentrale van Rijkswaterstaat diverse scenario’s in om de verkeersoverlast op de Zuidelijke Rondweg te beperken. Ook ontwikkelen we momenteel scenario’s die kunnen worden ingezet als er zich incidenten op het gemeentelijke hoofdwegennet voordoen die een grote regionale impact hebben. Tot slot overlegden we maandelijks met alle regionale partners (Rijkwaterstaat, de provincie Noord-Brabant en gemeenten uit West-Brabant) over wegwerkzaamheden en evenementen die een regionale impact hebben om zo de impact op ons eigen wegennet te minimaliseren.

Parkeren 
De parkeermaatregelen uit het bestuursakkoord zijn in 2023 voor een belangrijk deel uitgevoerd:

• De eerste parkeervergunning voor huishoudens zonder eigen parkeergelegenheid én de tweede parkeervergunning voor huishoudens met een eigen parkeergelegenheid zijn sinds 1 januari 2023 gratis.
• Het aantal uren van de bezoekersregeling voor huishoudens is verdubbeld.
• In 2023 hebben we betaald parkeren ingevoerd in het laatste deel van de wijk Linie, in Brabantpark, in Boeimeer en in het Van Sonsbeeckpark. Bij het zwembad, rondom het Brabantplein, op het parkeerterrein van het Graaf Hendrik III-plein en op het parkeerterrein van buurtcentrum De Mokkeboom kost het eerste uur parkeren € 0,10.
• Door een juridische uitspraak is het gratis kwartier en het gratis halfuur parkeren op de inloopstraten omgezet in een lager tarief voor het eerste uur. Voor de duidelijkheid voor parkeerders en de adequate werking van de automaten blijkt dit een positieve ontwikkeling.
• De kortparkeertarieven in de parkeergarages zijn met gemiddeld 6% verlaagd.
• De parkeertarieven zijn ook in 2023 niet geïndexeerd met de loon- en prijsindex van 2,9%.
• DTV heeft een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden voor een structurele uitbreiding van de fietsparkeercapaciteit. De eerste rapportage was niet volledig en moet nog worden aangevuld en aangepast. Naar verwachting worden de resultaten uiterlijk in het tweede kwartaal van 2024 bestuurlijk teruggekoppeld. Daarnaast is het mobiele stallingsconcept, dat halverwege 2022 is geïntroduceerd, doorontwikkeld en succesvol breder ingezet. Bij verschillende grote evenementen, bij de thuiswedstrijden van NAC én om gedurende het fietsseizoen een adequate oplossing te bieden voor het fietsparkeren op de Ginnekenmarkt. De kosten van deze pop-upstallingen zijn ten laste gebracht van de begroting van het Parkeerbedrijf.
• De gemeenteraad heeft voorstellen aangenomen op het gebied van parkeren, zoals de scholenvergunning, de mogelijkheid om het aantal vergunningen in de binnenstad te kunnen maximeren, het laten meewegen van de capaciteit van een bedrijfsparkeerterrein én het kunnen invoeren van een dagtarief in een aantal woongebieden binnen de singels. Bij het vaststellen van de parkeerbelastingverordening in december 2023 heeft de gemeenteraad ingestemd met het voorstel om de tarieven voor de bedrijvenvergunning, de maatschappelijke én zakelijke zwerfvergunning te verlagen.

Door de stikstofproblematiek, personeelstekorten in de markt en prijsstijgingen bestaat het risico dat onze bestuurlijke doelstellingen slechts voor een deel kunnen worden gerealiseerd.

De gemeente Breda heeft hoge ambities wat betreft duurzaamheid en de energietransitie. Breda wil in 2044 geen aardgas meer gebruiken en klimaatneutraal zijn. Het tussendoel in 2030 is 55% CO2-besparing. De klimaatbegroting hebben we in 2023 vertaald naar het ‘Klimaatplan Breda klimaatneutraal in 2044’.
 
In 2023 hebben we via de gebiedsgerichte en gemeentebrede aanpak aanzienlijk meer inwoners in de stad bereikt die actief aan de slag gingen met de verduurzaming van hun woning en het besparen van energie ten opzichte van voorgaande jaren. Ook hebben we stappen gezet in het verbinden van ondernemers om vraag en aanbod van energie beter op elkaar af te stemmen. Met de extra rijksuitkering voor het klimaat trokken we aanvullend personeel aan om de stad te kunnen ondersteunen in deze transitie. Zo is de gemeente er klaar voor om in 2024 nog verder te versnellen. Netcongestie (transportschaarste) zorgt voor een extra uitdaging bij het bereiken van onze doelen. De explosieve stijging van de opwek van elektriciteit zorgt voor knelpunten in het netwerk, waardoor grootverbruikers niet meer aangesloten kunnen worden. Andere uitdagingen zijn de nog steeds hoge energieprijzen en het tekort aan personeel (in de energie- en installatiesector) en materialen.

We werken los daarvan nog aan een prognose van de CO2-uitstoot op basis van de bereikte resultaten. 

Recreatie
De recreatievoorzieningen in Breda zijn dit jaar goed gebruikt. De inzet van sfeerbeheer heeft een positieve invloed gehad op het goed verlopen van de warme dagen rond de recreatieplassen. Dit heeft wel tot een overschrijding van de kosten geleid. Daarnaast hebben we met de stadsenquête een stadsbreed onderzoek verricht naar de behoeften van bewoners voor de visie Galderse Meren. Ruim 4000 bewoners hebben meegedaan aan dit onderzoek. Naast de stadsenquête hebben we ook gesprekken gevoerd met een werkgroep en met de provincie Noord-Brabant. Daarbij hebben we gekeken naar de inpassingsmogelijkheid voor een horecavoorziening, met als uitgangspunt een goede balans tussen natuur en recreatie en aandacht voor de ontsluiting. In 2024 wordt de uitwerking daarvan definitief afgerond in de visie op de Galderse Meren.

Het ‘Klimaatplan Breda klimaatneutraal in 2044’ is onderverdeeld in 6 thema’s. Onderstaande verantwoording is opgebouwd rond deze 6 thema’s met een koppeling naar de begrotingsonderwerpen.

Overall kenmerkt 2023 zich door nieuwe extra middelen die de gemeente vanuit het Rijk ontving. Vooral de CDOKE-gelden (ontvangen in mei) vertaalden we direct naar de behoefte aan capaciteit en de inzet van personeel. De werving is opgestart en in 2023 zijn zo’n 25 nieuwe medewerkers gestart binnen de energietransitie. Zij worden deels gefinancierd vanuit deze gelden en deels vanuit onze beleidsmatige afdelingen en bedrijfsvoeringsonderdelen (zoals IT, Financiën en Juridische Zaken). Inmiddels staat er een evenwichtig team, ligt er een duidelijke programmastructuur en voeren we tal van projecten en activiteiten uit om invulling te geven aan de Bredase ambitie.

Energiearchitectuur

• Netwerkschaarste 
  De gemeente krijgt meer regie over het ontwerp van het toekomstige lokale energiesysteem. Transportschaarste op het elektriciteitsnet vormt een belemmering voor de ontwikkeling van bedrijven en andere projecten met een grote elektriciteitsaansluiting. Ook onze opgaven op het gebied van verduurzaming - opwekprojecten met een grote elektriciteitsaansluiting - worden hierdoor gehinderd. We hebben intensief afgestemd met netbeheerders, de provincie en getroffen partijen in de stad. Voor 2023 hebben we vraag en aanbod inzichtelijk gemaakt. Aan de hand daarvan maken we samen met alle betrokkenen strategische keuzes qua prioriteiten en oplossingen. We starten pilotprojecten op om de balans tussen vraag en aanbod te verbeteren, zoals op bedrijventerrein Steenakker.
• RES (Regionale Energiestrategie)
  In 2023 is een evaluatie van de RES 1.0 opgesteld. De conclusie is dat de RES op koers ligt ten aanzien van de doelstellingen voor de opwek van duurzame energie. We hebben gewerkt aan een geactualiseerde RES (2.0) met alle gemeenten en partijen. In 2024 wordt deze voorgelegd aan de deelnemende gemeenteraden.
• Het project Wind A16 (de bouw van windmolens langs de A16) is gerealiseerd en operationeel. De doelstelling voor de opwek van windenergie is behaald. Het project is in 2023 succesvol afgerond.
• Wat betreft het Amerwarmtenet is de gemeente in gesprek met de betrokken partijen over de urgentie en over ieders rol. De provincie is gevraagd om haar rol in dit dossier te pakken.
• De Energievisie en de bronnenstrategie zijn opnieuw opgestart. Het doel is om het energiesysteem (warmte en elektriciteit) vorm te geven voor de toekomstige stad. 

Gebouwde omgeving (woningen)
We hebben gewerkt aan de collectieve aanpak (Wijkenergieplannen) en de individuele stadsbrede aanpak.

• Wijkenergieplannen
  Naast de 3 Wijkenergieplannen die we in 2022 hebben opgepakt (Wisselaar, Doornbos en Prinsenbeek), volgden er in 2023 nog 2: Biesdonk en Tuinzigt. De Transitievisie Warmte (2022) vormt hiervoor de onderlegger. We stelden gebiedsanalyses op en hadden veel contacten in de wijk en met stakeholders, zoals de woningcorporaties. Dit vormt de basis om de Wijkenergieplannen verder vorm te geven.
• We voerden 2 pilots uit rondom gespikkeld bezit (in totaal 900 woningen). Daarbij verduurzaamt de woningcorporatie haar eigen woningen en ondersteunt de gemeente de eigenwoningbezitters. Deze woningen bevinden zich onder meer in de wijk Wisselaar, die deel uitmaakt van het Wijkenergieplan. De leerpunten hebben we meegenomen in de aanpak van gespikkeld bezit.
• We hebben zo'n 400 subsidieaanvragen vanuit het Volkshuisvestingsfonds succesvol beschikt. Zo'n € 4,1 miljoen subsidie hebben we hiermee besteed aan de verduurzaming van woningen van eigenwoningbezitters in de wijken Doornbos-Linie en Hoge Vucht. Deze woningen kregen minimaal label B of een verbetering van 3 labelstappen. Belangrijke succesfactor hierbij is de persoonlijke benadering, bijvoorbeeld in de vorm van wekelijkse spreekuren in beide wijken. Met deze persoonlijke aanpak heeft Breda zich onderscheiden van andere steden. De verduurzaamde woningen staan in gebieden waar de eerste Wijkenergieplannen worden opgesteld en dragen zo direct bij aan de verduurzamingsdoelstellingen uit de Transitievisie Warmte. Een tweede aanvraag vanuit het Volkshuisvestingsfonds is door het Rijk toegekend, waardoor € 18 miljoen beschikbaar komt (samen met 30% cofinanciering vanuit de gemeente) voor de verduurzaming van de wijk Tuinzigt en een aantal projecten in andere wijken.
• Het Rijk stelde eind 2023 middelen beschikbaar voor het plan van aanpak voor een Bredaas isolatieprogramma. Het doel is om vanaf 2024 het isoleren van woningen te versnellen door particuliere huizenbezitters te ondersteunen. Bijvoorbeeld door collectief in te kopen, informatiecampagnes en extra subsidies. Het totaal beschikbare budget is € 3,5 miljoen.  
• Wij hebben het Energiepakket Breda uitgevoerd en verstrekten subsidies aan verenigingen, culturele organisaties, bedrijven en buurtcentra. Ook hebben we hulp geboden bij energiekosten. Bewoners konden daar terecht met vragen over te hoge energiekosten. Daarnaast zetten we vanuit een specifieke uitkering (SPUK) van het Rijk (ruim € 5 miljoen) 10 energiebespaarcoaches in. Zo’n 400 Bredanaars hebben een huisbezoek gekregen van een energiebespaarcoach die hen geholpen heeft met energiebesparende mogelijkheden. Daarnaast zijn er in december energiefixers gestart. Zij adviseren bewoners over kleine energiebesparende ingrepen en brengen die ook direct aan.
• We hebben gewerkt aan een nieuw revolverend isolatiefonds, waaruit huizenbezitters en kleine ondernemingen een lening kunnen krijgen voor het verduurzamen van hun pand. De afbetaling van de lening vloeit terug in het fonds, waarmee dan weer nieuwe leningen verstrekt kunnen worden. Medio 2024 wordt deze regeling operationeel.  
• We hadden veel aandacht voor voorlichting aan bewoners en instellingen. Via een vernieuwde website, via de telefoon, nieuwsbrieven en live via de Greenhopper communiceerden we intensief met Bredanaars. Voor de jeugd organiseerden we de Energyrace. Negen basisscholen namen hieraan deel met bijna 900 uitgevoerde opdrachten. We organiseerden ook een Energiefestival in november. Daarnaast ondersteunden we 7 bewonersinitiatieven, zodat zij een collectief proces kunnen uitvoeren voor het verduurzamen in de buurt.

Werklocaties

• De strategie voor de werklocaties is net als in woongebieden sterk gericht op isoleren en besparen. We verstrekten subsidie vanuit het Energiepakket voor energiebesparende maatregelen. Dit geld is onder andere gebruikt voor ledverlichting, warmtekussens in de horeca, isolatiemaatregelen en energiescans. Met de scans brachten we in 2023 het verbeterpotentieel in kaart voor 26 bedrijven. Tot en met 2023 voerden we in totaal 121 scans uit.
• De OMWB heeft diverse eigenaren/huurders van kantoren in de gemeente Breda aangeschreven in het kader van de handhaving van de label-C-verplichting.
• We zijn gestart met een plan voor de energietransitie op bedrijventerreinen en kantoorlocaties zodra de nieuwe capaciteit hiervoor beschikbaar was.
• We zijn 2 pilots gestart om het elektriciteitsnet beter te benutten: op Steenakker en in het gebied rond de Frankenthalerstraat. Hierbij onderzoeken we wat de mogelijkheden zijn voor gebiedsgerichte samenwerking in een lokaal energiesysteem.
• Daarnaast zijn we 2 vooronderzoeken gestart naar de energiesystemen voor de nieuwe bedrijventerreinen Steenakker-Noord en Rithmeesterpark.

Duurzame overheid 
Voor dit onderwerp verwijzen wij u naar de verantwoording in programma 5.

Duurzame mobiliteit 

• In 2023 zijn er in Breda zo’n 175 nieuwe openbare laadpalen bijgekomen. Dit is een flinke toename ten opzichte van voorgaande jaren. Dit hebben we bereikt doordat er meer laadpalen zonder verkeersbesluit zijn geplaatst. Ook sloten we zo’n 10 overeenkomsten af voor de aanleg van snellaadpalen bij supermarkten. In 2024 worden deze palen geplaatst.
• Op het gebied van deelmobiliteit hebben we het vergunningstelsel voor deelscooters en -fietsen uitgebreid. Doel is om dit vergunningstelsel in 2024 in te voeren. Daarnaast stimuleerden we het aanbod van deelauto’s in ontwikkelprojecten, bijvoorbeeld via de nota Parkeernormen. Ook stelden we deelauto’s die bestemd zijn voor medewerkers van gemeente Breda beschikbaar voor bewoners.
• Verder onderzochten we welke maatregelen we moeten nemen om de Bredase mobiliteit verder te verduurzamen. De resultaten hiervan worden in de eerste helft van 2024 met de raad gedeeld.

Circulaire economie 
Voor dit onderwerp verwijzen wij u naar de verantwoording in programma 4.

Natuurnetwerk 
In 2023 hebben we veel energie gestoken in de opgaven vanuit het Natuurnetwerk Nederland (NNN), ecologische verbindingszones (EVZ), faunavoorzieningen en nieuw bos:

• We hebben de inrichting afgerond van de natuurgebieden EVZ Boomkikker (Bavel), EVZ Krabbebossen (1 ha) en weidevogelgebied Lage Vuchtpolder (42 ha).
• De inrichting van de Landgoederenzone Haagse Beemden-Zuid is vertraagd doordat een zorgvuldige beantwoording van zienswijzen op het bestemmingsplan tijd en capaciteit vraagt.
• We hielden de planontwikkeling voor de Landgoederenzone Haagse Beemden-Noord aan vanwege het voorlopig wegvallen van subsidie voor de realisatie van het Natuurnetwerk Brabant (NNB).
• We hebben de planontwikkeling afgerond voor het Levensbos (10 ha) en kregen de benodigde vergunningen.
• We kochten 9 hectare grond aan voor de aanleg van een nieuw bos, onder andere aan de Marellenweg.
• We kregen een Europese Interreg-subsidie voor de realisatie van de EVZ singels in 2025-2026.
• We hebben de eerste fase afgerond van het doortrekken van de Nieuwe Mark. Dit levert een belangrijke bijdrage aan de vergroening van Breda.
• De aanvraag voor de status National Park City is in concept gereed en wordt begin 2024 formeel ingediend in Londen door de community Stad in een Park. Vanuit Londen is er laat gereageerd op de conceptaanvraag, waardoor hierin vertraging is opgetreden. De community heeft diverse activiteiten georganiseerd om bewoners actief te betrekken bij de vergroening van hun eigen tuin en/of omgeving.

Verwezen wordt ook naar de Beleidsdoelen droogte, hitte, wateroverlast in het programma Basis op orde. De nog vast te stellen Kaderrichtlijn Water heeft gevolgen voor onder andere natuurontwikkeling, stedelijke ontwikkeling en waterrecreatie.

Natuur- en duurzaamheidseducatie, boerderij Wolfslaar, kinderboerderijen en dierenweides

• Ruim 180.000 bezoekers hebben in 2023 boerderij Wolfslaar bezocht, omdat het een natuurlijke kind- en diervriendelijke plek is. Daarnaast waren er ook circa 50 speciale activiteiten waar een breed publiek op af is gekomen.
• We hebben in 2023 veel geïnvesteerd in het verder bestendigen van het plan Parkboerderijen, gekoppeld aan Stad in een Park, Verbeter Breda en het dierenwelzijnsbeleid.  
• De kennis en ervaring van het team van boerderij Wolfslaar is ingezet voor de professionalisering van alle dierenweides - en dan vooral Parkhoeve Noord en Kinderboerderij De Sik. Voor hen is een themabijeenkomst over dierenwelzijn georganiseerd en samen met Mooi Werk Breda zijn gezamenlijke uitgangspunten geformuleerd waar de kinderboerderijen en dierenweides voor staan. 
• Op het gebied van natuur- en duurzaamheidseducatie (NDE) zijn veel gesprekken gevoerd met afdelingen binnen de gemeente en externe partners over wat NDE kan betekenen in het gemeentelijk beleid én in het curriculum van scholen of in naschoolse programma’s.
• De gemeente Breda won in 2023 de Gouden Wortel voor haar inzet om zo veel mogelijk scholen toegang te geven tot een voedselbosje of moestuinieren. Dit is een landelijke prijs die wordt uitgereikt door de Alliantie Schooltuinen en Jong leren eten. 
• Ook het begeleiden van Eco-schools is een vast onderdeel geworden van onze inzet vanuit NDE. 

Recreatie
In 2024 verbeteren we de voorzieningen (zoals de toiletten) bij de Galderse Meren. Het onderzoek naar een nieuwe recreatieplas heeft dit jaar geen duidelijkheid opgeleverd.

Van Afval Naar Grondstof 
Voor dit onderwerp verwijzen wij u naar de verantwoording in programma 4.

Omgevingsvisie 
Vanaf 2024 gaan we het omgevingsplan nader invullen. De digitale kaarten, bijvoorbeeld voor de thema’s geluid en externe veiligheid, zijn onderdeel van de aanpassingen en worden op een later moment in het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) opgenomen.

TenneT/verkabeling 150 kV-leidingen 
De hoogspanningsleiding door de Haagse Beemden is door TenneT ondergronds aangelegd. De aansluiting en het verwijderen van de masten gebeurt medio 2024. Met het tracé door de wijk Wisselaar is al een begin gemaakt. Dit moet eind 2024 afgerond zijn. TennT en de gemeente moeten aanvullende afspraken maken over de schade die de aannemer heeft veroorzaakt op de Middenweg.

Duurzaamheidsthema's 
In 2023 hebben we onze personele capaciteit op orde gebracht voor wat betreft de onderwerpen lucht, geluid, geur, bodem, externe veiligheid, biodiversiteit en gezondheid. Hierdoor lukt het ons steeds beter om tijdig te adviseren bij woningbouwplannen. Dit komt het woonklimaat ten goede, waardoor inwoners van Breda op een gezonde manier kunnen wonen in onze stad.

Stikstofdossier 
Voor een Bredase aanpak is het belangrijk om de kaders te kennen die vanuit het Brabantse Programma Landelijke Gebied (BPLG) aan het gebied worden meegegeven. Op die manier kunnen we als overheid eenduidig communiceren met de betrokken partijen, zoals agrariërs. Door de impasse die is ontstaan na de provinciale en vervolgens landelijke verkiezingen waren deze kaders in 2023 nog niet helder genoeg om hier gemeentelijk beleid op te maken.

Vanuit de gebiedsgerichte aanpak (GGA) is gereageerd op de natuurdoelanalyse die in februari is gepresenteerd. Ook is onderzoek gedaan naar de belastbaarheid van het Natura 2000-gebied Ulvenhoutse Bos door recreatie en de manier waarop hier met de zonering mee om kan worden gegaan. Met diverse partijen rondom het Ulvenhoutse Bos worden door de provincie of de gemeente gesprekken gevoerd met als doel de depositie op het Ulvenhoutse Bos terug te dringen. Ruimtelijke ontwikkelingen hebben nog steeds te maken met een vergunningenstop in Brabant. Voor het project Woonakkers is hierbij een oplossing gevonden door intern te salderen.

Door de Omgevingswet en de nieuwe manier van werken bestaat de kans dat de benodigde aanpassingen van het milieubeleid voor het Omgevingsplan niet tijdig gereed zijn. Hierdoor kan het omgevingsplan of een gedeelte daarvan sneuvelen in juridische procedures. Ook kunnen er schadeclaims worden ingediend.